Anatomia ludzkiej destrukcyjności
Autor: Erich Fromm
Jedna z najważniejszych książek XX wieku.
Anatomia ludzkiej destrukcyjności jest obszernym studium zjawiska, które określa się krótkim terminem „zło“. Zamierzona została jako wypowiedź polemiczna wobec behawioryzmu i instynktywizmu, a jednocześnie jako rewizjonistyczne rozwinięcie poglądów Freuda z okresu, gdy wprowadził pojęcie popędu śmierci. Fromm zmierza do kulturowego ujęcia tematu od strony typologii charakterologicznej oraz wytłumaczenia sensu złośliwej i niezłośliwej agresji. Niejako „po drodze“ dostarcza psychoanalitycznych portretów wielkich zbrodniarzy XX wieku: Stalina, Himmlera i Hitlera.
Anatomia ludzkiej destrukcyjności jest nie tylko jedną z najważniejszych prac Ericha Fromma, ale i jedną z najważniejszych książek XX wieku i o XX wieku. Spostrzeżenia, podsumowania, siła oddziaływania argumentów, a także głęboki humanizm autora nadają jej nieprzemijającą wartość, która przemawia do czytelnika z równą mocą w wieku XXI.
CZĘŚĆ PIERWSZA INSTYNKTYWIZM, BEHAWIORYZM, PSYCHOANALIZA
1.INSTYNKTYWIŚCI
Wcześni instynktywiści
Neoinstynktywiści: Zygmunt Freud i Konrad Lorenz
Freuda koncepcja agresji
Teoria agresji Lorenza
Freud i Lorenz: podobieństwa i różnice
PRZYPISY
2.ENWIRONMENTALIŚCI I BEHAWIORYŚCI
Enwironmentalizm oświeceniowy
Behawioryzm
Neobehawioryzm B. F. Skinnera
Cele i wartości
Przyczyny popularności skinneryzmu
Behawioryzm i agresja
O eksperymentach psychologicznych
Teoria frustracji-agresji
PRZYPISY
3.INSTYNKTYWIZM I BEHAWIORYZM:
PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE
Wspólna płaszczyzna
Nowsze poglądy
Polityczne i społeczne tło obu teorii
PRZYPISY
4.PSYCHOANALITYCZNE PODEJŚCIE DO ZROZUMIENIA AGRESJI
Podsumowanie
PRZYPISY
CZĘŚĆ DRUGA ŚWIADECTWA PRZECIWKO TEZIE INSTYNKTYWISTYCZNEJ
5.NEUROFIZJOLOGIA
Związek psychologii z neurofizjologią
Mózg jako podstawa zachowań agresywnych
Obronna funkcja agresji
Instynkt „ucieczki”
Drapieżność i agresja
PRZYPISY
6.ZACHOWANIE ZWIERZĄT
Agresja w niewoli
Agresja ludzka i stłoczenie
Agresja na swobodzie
Terytorializm i dominacja
Agresywność wśród innych ssaków
Czy człowiek wyposażony jest w mechanizmy powstrzymujące go przed zabijaniem? PRZYPISY
7.PALEONTOLOGIA
Czy człowiek stanowi jeden gatunek?
Czy człowiek jest zwierzęciem drapieżnym?
PRZYPISY
8.ANTROPOLOGIA
„Człowiek myśliwy” - antropologiczny Adam?
Agresja i pierwotni łowcy
Pierwotni łowcy - społeczeństwo obfitości?
Pierwotna wojna
Rewolucja neolityczna
Społeczeństwa prehistoryczne i „natura ludzka”
Rewolucja miejska
Agresja w kulturach pierwotnych
Analiza trzydziestu plemion pierwotnych
System A: społeczeństwa afirmujące życie
System B: społeczeństwa niedestrukcyjno-agresywne
System C: społeczeństwa destrukcyjne
Przykłady trzech systemów
Świadectwa przemawiające za destrukcyjnością i okrucieństwem
PRZYPISY
CZĘŚĆ TRZECIA RÓŻNE FORMY AGRESJI I DESTRUKCYJNOŚCI ORAZ ICH UWARUNKOWANIA
9.AGRESJA NIEZŁOŚLIWA
Uwagi wstępne
Pseudoagresja
Agresja przypadkowa
Agresja w zabawie
Agresja asertywna (self-assertiue aggression)
Agresja obronna
Różnica między zwierzętami a człowiekiem
Agresja i wolność
Agresja i narcyzm
Agresja i opór
Agresja konformistyczna
Agresja instrumentalna
O przyczynach wojny Warunki ograniczenia agresji obronnej
PRZYPISY
10.AGRESJA ZŁOŚLIWA: PRZESŁANKI
Uwagi wstępne
Natura człowieka
Egzystencjalne potrzeby człowieka a różne namiętności zakorzenione w jego charakterze Ramy orientacyjne i wiara
Zakorzenienie
Jedność
Skuteczność
Pobudzenie i stymulacja
Nuda - chroniczna depresja
Struktura charakteru
Warunki rozwoju namiętności zakorzenionych w charakterze
Warunki neurofizjologiczne
Warunki społeczne
O racjonalności popędów i namiętności
Psychiczne funkcje namiętności
PRZYPISY
11.AGRESJA ZŁOŚLIWA: OKRUCIEŃSTWO I DESTRUKCYJNOŚĆ
Pozorna destrukcyjność
Formy spontaniczne
Nota historyczna
Mściwa destrukcyjność
Destrukcyjność ekstatyczna
Kult destrukcyjności
Kern, von Salomon: kliniczny przypadek destrukcyjnego bałwochwalstwa
Charakter destrukcyjny: sadyzm
Przykłady seksualnego sadyzmu-masochizmu
Józef Stalin: kliniczny przypadek nieseksualnego sadyzmu
Natura sadyzmu 323 Warunki rozwoju sadyzmu
Heinrich Himmler: kliniczny przypadek sadyzmu analno-tezauryzatorskiego
Podsumowanie
PRZYPISY
12.AGRESJA ZŁOŚLIWA: NEKROFILIA
Koncepcja tradycyjna
Charakter nekrofilityczny
Nekrofilityczne marzenia senne
„Niezamierzone” działania nekrofilityczne
Nekrofilityczny język
Związek między nekrofilią a kultem techniki
Hipoteza dotycząca kazirodztwa i kompleksu Edypa
Związek Freudowskich popędów śmierci i życia z biofilią i nekrofilią
Zasady kliniczne/metodologiczne
PRZYPISY
13.AGRESJA ZŁOŚLIWA: ADOLF HITLER, KLINICZNY PRZYPADEK NEKROFILII Uwagi wstępne
Rodzice Hitlera i jego młodość
Klara Hitler
Alois Hitler
Od niemowlęctwa do szóstego roku życia (1889-1895)
Dzieciństwo od szóstego do jedenastego roku życia (1895-1900)
Okres poprzedzający dojrzewanie i okres dojrzewania: od jedenastego do siedemnastego roku życia (1900-1906)
Wiedeń (1907-1913)
Monachium
Komentarz metodologiczny
Destrukcyjność Hitlera
Stłumienie destrukcyjności
Inne aspekty osobowości Hitlera
Związki z kobietami
Talenty i umiejętności
Ogłada
Słabość woli i brak realizmu
PRZYPISY
EPILOG: O DWUZNACZNOŚCI NADZIEI
DODATEK
FREUDA TEORIA AGRESYWNOŚCI I DESTRUKCYJNOŚCI
