Opis
Przedkładana Czytelnikom pierwsza część raportu (pierwszy tom) prezentuje, odtworzony przez autorów z odpowiedzi studentów I roku UAM (na pytania ankiety Studenci I roku UAM 2005/2006 o swoich szkołach) wizerunek ich szkół trzech szczebli kształcenia (szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum). Wizerunek ten (zmienna objaśniana/zależna) jest analizowany i interpretowany z uwzględnieniem zasobów osobowych – właściwości psychologicznych badanych osób i rodzinno-środowiskowo-szkolnych (zmienne objaśniające/niezależne). Są to zatem badania przekrojowe niemierzące związków przyczynowych między zmiennymi, ale statystyczne. Rekonstruując szkolne doświadczenia badanych studentów – maturzystów 2005’, autorzy próbują w odwołaniu do Brunerowskiej koncepcji edukacji (Bruner, 2006), która w swych ramach stwarza (oferuje) uczniom warunki doświadczania sprawstwa, refleksji i współpracy, czyli partycypację w prorozwojowej kulturze szkoły – odpowiedzieć na pytanie: jak bogaty kontekst rozwoju stwarzały szkoły trzech szczebli kształcenia w retrospekcji ich absolwentów – pierwszego rocznika reformy. Zostałą zatem podjęta próba diagnozy i oceny polskiej szkoły „na starcie” reformy edukacyjnej z 1998 roku poprzez rekonstrukcję doświadczeń maturzystów 2005’. W roku akademickim 2015/2016 autorzy publikacji planują powtórzyć badania za pomocą tych samych narzędzi badawczych.
Z satysfakcją zatem oddajemy do rąk Czytelników pierwszy tom cyklu „Maturzyści 2005’”. Jego struktura jest przejrzysta – pierwszy rozdział przybliża podstawy teoretyczno-metodologiczne naszych badań: „Studenci I roku UAM o swoich szkołach. Z doświadczeń pierwszego rocznika reformy edukacji. Badania retrospektywne”. Rozdział drugi prezentuje badanych studentów w świetle zmiennych niezależnych, trzeci przybliża Jakość treściowego wizerunku szkoły i jej uwarunkowania. Z doświadczeń studentów, w następnym zaś rozdziale zestawiamy wnioski z badań i rekomendacje. Tom kończymy rozdziałem zatytułowanym Ku sprawstwu, współpracy i refleksyjności poprzez ich doświadczanie w edukacji szkolnej. Brunerowskie przesłanie w praktyce.
Maria Dudzikowa
Poznań, marzec 2010
Książka należy do tych lektur, na które się czeka z dużą niecierpliwością. Brakuje nam rozpraw naukowych, które łączą w sobie solidną podstawę teoretyczną z oryginalnością i wiarygodnością przeprowadzonych badań empirycznych. Właściwie osadzono własny zamysł badawczy na tle istniejącej już wiedzy o szkole w kontekście przemian ustrojowych zachodzących wokół niej i w niej. Badania są unikatowe, gdyż rzadko prowadzi się zespołowe badania podłużne, które na domiar wszystkiego, co o nich najlepszego można by powiedzieć, są jeszcze uchwyceniem cząstki dziejowych procesów.
Z recenzji prof. zw. dr. hab. Bogusława Śliwerskiego
Pionierskość tego studium teoretyczno-empirycznego odnosi się nie tylko do przedmiotu badań, to znaczy uczniowskich doświadczeń na każdym ze szczebli systemu oświatowego, ale zawiera się w tym, że po raz pierwszy sporządzony został konsekwentny obraz szkolnej edukacji widzianej przez pryzmat teorii kultury edukacji, odczytany z tego, co zapamiętali absolwenci tych szkół – studenci I roku studiów. […] Książka – ze względu na swoje walory poznawcze – ma fundamentalne znaczenie dla polityki i praktyki oświatowej. Jej treści nie tylko pozwalają rozumieć mechanizmy rządzące szkolną edukacją, ale wskazują najbardziej newralgiczne elementy szkolnej pedagogii. Uwzględnienie ich w projektowaniu pracy szkoły i zarządzaniu oświatą może stać się prawdziwym punktem zwrotnym zmiany edukacyjnej.
Z recenzji prof. zw. dr hab. Marii Czerepaniak-Walczak
Spis treści
I
Z teorii i metodologii badań
1. Uzasadnienie badań i ich cele (Maria Dudzikowa)
2. Podstawowe założenia teoretyczne (Maria Dudzikowa)
2.1. Poza potoczne rozumienie pamięci
2.2. Inspiracje Brunerowskie
2.3. Jakość treściowego wizerunku szkoły
2.4.Uwarunkowania jakości treściowego wizerunku szkoły
3. Problematyka badań (Maria Dudzikowa)
3.1. Problemy i hipotezy
3.2. Operacjonalizacja zmiennych i procedura badań (Renata Wawrzyniak-Beszterda)
II
Portret badanych w świetle zasobów osobowych, rodzinnych i środowiskowo-szkolnych
1. Zasoby osobowe (Karina Knasiecka-Falbierska)
1.1.Dziedzina studiów
1.2. Płeć
1.3. Poziom indywidualnych osiągnięć edukacyjnych
1.3.1. Poziom osiągnięć szkolnych
1.3.2. Ocena zachowania
1.4.Poziom samooceny badanych
1.5. Stopień nasilenia optymizmu wobec możliwości realizacji celów i dążeń życiowych
1.6. Zaangażowanie w działalność samorządu i organizacji pozaszkolnych
1.6.1 Stopień uczestnictwa w stowarzyszeniach pozaszkolnych
1.6.2. Stopień uczestnictwa w samorządzie szkolnym i klasowym
1.7. Uczestniczenie w praktykach religijnych
2. Zasoby rodzinne (Renata Wawrzyniak-Beszterda, Sylwia Jaskulska)
2.1. Poziom wykształcenia matki i ojca
2.2. Standard materialny rodziny
2.2.1. Ocena standardu materialnego rodziny
2.2.2. Pomoc materialna ze strony rodziców
2.2.3. Ocena warunków do odrabiania lekcji
2.2.4. Stopień korzystania z płatnych zajęć dodatkowych
2.2.5. Dostęp do Internetu
2.3. Jakość relacji z rodzicami
2.3.1. Poczucie zbieżności własnych celów i dążeń życiowych z celami i dążeniami matki oraz ojca
2.3.2. Wsparcie ze strony matki i ojca otrzymywane przez badanych w różnych sytuacjach życiowych
2.3.3.Ocena respondenta dotycząca jego rozmów z matką i ojcem
2.4. Liczba dzieci w rodzinie
3. Zasoby środowiskowo-szkolne (Ewa Bochno, Ireneusz Bochno,
Anita Famuła-Jurczak, Ewa Tłuczek-Tadla)
3.1. Zasoby środowiskowo-szkolne (część I) (Anita Famuła-Jurczak, Ewa Tłuczek-Tadla)
3.1.1. Województwo i miejsce zamieszkania
3.1.2. Korzystanie z edukacji przedszkolnej
3.1.3. Lokalizacja szkoły
3.1.4. Typ szkoły
3.1.5. Sposób dotarcia do szkoły
3.1.6. Warunki dotarcia do szkoły
3.2. Zasoby środowiskowo-szkolne (część II) (Ewa Bochno, Ireneusz Bochno)
3.2.1. Jakość infrastruktury szkoły
3.2.2. Stopień kontroli w szkole – zatrudnianie firmy ochroniarskiej oraz monitoring
3.2.3. Stopień zagrożenia używkami
III
Jakość treściowego wizerunku szkoły i jej uwarunkowania.
Z doświadczeń studentów
1. Lekcja (Renata Wawrzyniak-Beszterda)
1.1. Wizerunek lekcji
1.2. Weryfikacja hipotez
1.2.1. Wizerunek lekcji a zasoby osobowe
1.2.2. Wizerunek lekcji a zasoby rodzinne
1.2.3. Wizerunek lekcji a zasoby środowiskowo-szkolne
2. Lekcja wychowawcza (Sylwia Jaskulska)
2.1. Wizerunek lekcji wychowawczej
2.2. Weryfikacja hipotez
2.2.1. Jakość treściowego wizerunku lekcji wychowawczej a zasoby osobowe badanych
2.2.2. Jakość treściowego wizerunku lekcji wychowawczej a zasoby rodzinne
2.2.3. Jakość treściowego wizerunku lekcji wychowawczej a zasoby środowiskowo-szkolne
3. Relacje nauczyciel – uczeń/uczniowie (Karina Knasiecka-Falbierska)
3.1. Wizerunek relacji nauczyciel – uczeń/uczniowie
3.2. Weryfikacja hipotez
3.2.1. Jakość treściowego wizerunku relacji nauczyciel – uczeń/uczniowie a zasoby osobowe
3.2.2. Jakość treściowego wizerunku relacji nauczyciel – uczeń/uczniowie a zasoby rodzinne
3.2.3. Jakość treściowego wizerunku relacji nauczyciel – uczeń/uczniowie a zasoby środowiskowo-szkolne
4. Relacje rówieśnicze (Ewa Bochno)
4.1. Wizerunek relacji rówieśniczych
4.2. Weryfikacja hipotez
4.2.1. Jakość treściowego wizerunku relacji rówieśniczych a zasoby osobowe
4.2.2. Jakość treściowego wizerunku relacji rówieśniczych a zasoby rodzinne
4.2.3. Jakość treściowego wizerunku relacji rówieśniczych a zasoby środowiskowo-szkolne
5. Oferta pozalekcyjna (Anita Famuła-Jurczak, Ewa Tłuczek-Tadla)
5.2. Weryfikacja hipotez
5.2.1. Jakość treściowego wizerunku oferty pozalekcyjnej a zasoby osobowe
5.2.2. Jakość treściowego wizerunku oferty pozalekcyjnej a zasoby rodzinne
5.2.3. Jakość treściowego wizerunku oferty pozalekcyjnej a zasoby środowiskowo-szkolne
6. Kontekst organizacyjny (Ireneusz Bochno)
6.1. Wizerunek kontekstu organizacyjnego szkoły
6.2. Weryfikacja hipotez
6.2.1. Jakość treściowego wizerunku szkolnego kontekstu organizacyjnego a zasoby osobowe
6.2.2. Jakość treściowego wizerunku szkolnego kontekstu organizacyjnego a zasoby rodzinne
6.2.3. Jakość treściowego wizerunku szkolnego kontekstu organizacyjnego a zasoby środowiskowo-szkolne
IV
Jakość treściowego wizerunku szkoły maturzystów 2005’ i jej uwarunkowania. Wnioski i rekomendacje
1. Wnioski z badań i rekomendacje
1.1. Wizerunek lekcji i jego uwarunkowania (Renata Wawrzyniak-Beszterda)
1.1.1. Wnioski
1.1.2. Rekomendacje
1.2. Wizerunek lekcji wychowawczej i jego uwarunkowania (Sylwia Jaskulska)
1.2.1. Wnioski
1.2.2. Rekomendacje
1.3. Wizerunek relacji nauczyciel – uczeń/uczniowie i jego uwarunkowania (Karina Knasiecka-Falbierska)
1.3.1. Wnioski
1.3.2. Rekomendacje
1.4. Wizerunek relacji rówieśniczych i jego uwarunkowania
(Ewa Bochno)
1.4.1. Wnioski
1.4.2. Rekomendacje
1.5. Wizerunek oferty pozalekcyjnej i jego uwarunkowania (Anita Famuła-Jurczak, Ewa Tłuczek-Tadla)
1.5.1. Wnioski
1.5.2. Rekomendacje
1.6. Wizerunek kontekstu organizacyjnego szkoły i jego uwarunkowania (Ireneusz Bochno)
1.6.1. Wnioski
1.6.2. Rekomendacje
2. Stopień zadowolenia ze szkoły a jakość jej wizerunku (Sylwia Jaskulska)
3. Porównanie jakości treściowego wizerunku szkoły trzech szczebli kształcenia (Mateusz Marciniak)
4. Weryfikacja hipotez badawczych – podsumowanie (Mateusz Marciniak)
V
Ku sprawstwu, współpracy i refleksyjności poprzez ich doświadczanie w edukacji szkolnej.
Brunerowskie przesłanie w praktyce (Maria Dudzikowa)
1. Pole problemowe raz jeszcze
2. Zarys pedagogii szkolnej wyłaniającej się z doświadczeń pierwszego rocznika reformy edukacji
3. W stronę praktyki... tropami Brunera
3.1. „Potrzebujemy reformy szkolnictwa przeprowadzanej z większą świadomością...”
3.2. „Najważniejszym zadaniem wszystkich dążeń reformatorskich jest włączenie nauczycieli do debaty i projektowania zmian...”
3.3. „Udoskonalenie edukacji wymaga nauczycieli, którzy rozumieją i potrafią”
4. Jerome Bruner i co dalej?
