Przedstawiona problematyka odnosi się do interesujących poznawczo oraz ważnych społecznie zagadnień teoretycznych i praktycznych występujących na styku psychologii i prawa, zarówno w odniesieniu do jednostki, jak i rodziny. Z zagadnieniami tymi spotykają się na co dzień psychologowie i prawnicy w różnorodnych sprawach rozstrzyganych przez instytucje wymiaru sprawiedliwości.
Książka jest adresowana do dwóch podstawowych grup odbiorców: psychologów sądowych (biegłych sądowych i kandydatów na biegłych sądowych) oraz prawników (sędziów, prokuratorów, obrońców). Ze względu na zakres tematyczny może stanowić podstawę kształcenia psychologów i prawników. Wiedza zawarta w książce będzie z pewnością wartościowa także dla studentów psychologii i prawa, na wszystkich polskich uczelniach wyższych. Publikacja może być podstawowym podręcznikiem wykorzystywanym na zajęciach z psychologii sądowej (opiniowanie w sprawach cywilnych, rodzinnych i nieletnich) w ramach kształcenia uniwersyteckiego oraz na studiach podyplomowych z zakresu psychologii sądowej.
Wstęp
Część I. Wybrane zagadnienia diagnozy w przeciwdziałaniu demoralizacji dzieci i młodzieży
Rozdział 1. Rola wczesnej diagnozy cech psychopatopodobnych w ogólnej populacji dzieci i młodzieży
Mieczysław Radochoński, Lidia Perenc, Anna Radochońska
Abstract
Wprowadzenie
1.1. Kontrowersje wokół etiologii psychopatii u dzieci i młodzieży
1.2. Wymiary zaburzeń psychopatycznych u dorosłych i młodzieży
1.3. Kontrowersje wokół rozpoznawania zaburzeń psychopatycznych u dzieci i młodzieży
1.4. Problemy oceny cech psychopatopodobnych u dzieci i młodzieży
1.5. Problemy etyczne i metodologiczne
1.6. Praktyczne znaczenie wczesnej diagnozy cech psychopatycznych u dzieci i młodzieży
Podsumowanie i wnioski
Literatura
Rozdział 2. Postawy społeczne dziewcząt o niskim i wysokim poczuciu alienacji
Tomasz Rajtar
2.1. Użyteczność terminu postawa w psychologicznej diagnozie sądowej w sprawach nieletnich
2.2. Alienacja w ujęciu psychologicznym
2.3. Badania własne
2.3.1. Cel badań
2.3.2. Hipotezy
2.3.3. Badana grupa
2.3.4. Wyniki
Wnioski
Literatura
Rozdział 3. Wybrane aspekty diagnozowania i zapobiegania wykluczeniu społecznemu wśród młodzieży
Agnieszka Wilczyńska
Wprowadzenie
3.1. Wykluczenie społeczne
3.2. Badanie. Metody i grupa badawcza
3.3. Badane właściwości
3.4. Wyniki
Wnioski i rekomendacje dla praktyki
Literatura
Rozdział 4. Formy przemocy wśród gimnazjalistów w opinii uczniów i ich nauczycieli
Barbara Leśniak
Wprowadzenie
4.1. Kontrowersje wokół pojęć: agresja, przemoc
4.2. Własna propozycja określenia zakresu znaczeniowego pojęć agresja i przemoc
4.3. Klasyfikacja przejawów przemocy
4.4. Cel badań własnych
4.5. Metody i organizacja badań
4.5.1. Dobór i charakterystyka badanych osób
4.5.2. Metoda badawcza – opracowanie własne
4.6. Wyniki badań własnych – opinia uczniów
4.6.1. Formy przemocy stosowane przez uczniów i uczennice gimnazjum w opinii uczniów
4.6.2. Formy przemocy a płeć sprawców w opinii uczniów
4.6.3. Płeć uczniów a postrzeganie przemocy
4.6.4. Wiek (klasa) uczniów a postrzeganie przemocy
4.6.5. Przemoc wśród gimnazjalistów w opinii nauczycieli
4.6.6. Natężenie form przemocy w opinii uczniów i nauczycieli – analiza porównawcza
4.7. Formy przemocy w opinii nauczycieli a płeć sprawców
Podsumowanie
Literatura
Część II. Zadania psychologiczne biegłych sądowych w sprawach rodzinnych
Rozdział 5. Możliwości oddziaływania psychologiczno-prawnego w sprawach rodzinnych w kontekście zmian w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
Agnieszka Haś, Małgorzata Kowanetz
Wprowadzenie
5.1. Omówienie wybranych zmian w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
5.1.1. Porozumienie między rozstającymi się rodzicami
5.1.2. Wysłuchanie małoletniego dziecka
5.1.3. Udzielenie pomocy rodzicom we właściwym sprawowaniu opieki
Wnioski
Literatura
Rozdział 6. Wysłuchanie dziecka w sądzie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych – persprektywa psychologiczna
Alicja Czerederecka
6.1. Przedmiot i cel rozważań
6.2. Kryteria wysłuchania
6.3. Podstawy oceny przez sędziego warunków wysłuchania dziecka
6.4. Warunki bezpośredniego wysłuchania dziecka
Wnioski
Literatura
Rozdział 7. Ubieganie się rodziców o pełnienie roli opiekuna pierwszoplanowego w sytuacji rozwodu – kontekst psychologiczny
Danuta Rode, Magdalena Rode
Wprowadzenie
7.1. Metoda badawcza
7.1.1. Organizacja i przebieg badań
7.1.2. Charakterystyka grupy badawczej
7.2. Wyniki badań
7.2.1. Sytuacja małżeńska stron
7.2.2. Wiek, wykształcenie i sytuacja zawodowa stron
7.2.3. Sytuacja rozwodu
7.2.4. Charakterystyka psychologiczna rozwodzących się małżonków, ich postawy wychowawcze
7.2.5. Małoletnie dzieci stron – więzi emocjonalne z rodzicami, preferencje rodzica pierwszoplanowego
Podsumowanie
Literatura
Rozdział 8. Zagrożone rodzicielstwo. Sytuacja ojców starających się o kontakty ze swoimi dziećmi po rozwodzie
Justyna Trepka-Starosta, Agnieszka Roszkowska
8.1. Cel badań
8.1.1. Charakterystyka metod badawczych
8.1.2. Charakterystyka grupy badawczej
8.2. Analiza przeprowadzonych badań własnych
8.2.1. Zdrowie ojców walczących o kontakt z dziećmi
8.2.2. Osobowość ojców walczących o kontakt z dziećmi
8.2.3. Postawy rodzicielskie ojców walczących o kontakt z dzieckiem po rozwodzie
8.2.4. Sytuacja ojców starających się o kontakty z dzieckiem po rozwodzie
8.2.5. Problemy ojcostwa wynikające z rozwodu
Wnioski
Podsumowanie
Literatura
Rozdział 9. Znaczenie potrzeby aprobaty społecznej w badaniach sądowo-psychologicznych w sprawach rozwodowych
Joanna Różańska-Kowal, Izabela Rajska-Kulik
9.1. Pytania badawcze
9.2. Metody badania
9.3. Charakterystyka badanej grupy i sposobu przeprowadzania badań
9.4. Analiza i interpretacja wyników badań
9.4.1. Nasilenie tendencji do prezentowania się w społecznie korzystnym świetle przez osoby rozwodzące się ujawnione w teście EPQ-R i SUI
9.4.2. Zależność między płcią badanych a ujawnianiem potrzeby aprobaty społecznej
9.4.3. Zależność między wiekiem badanych a tendencją do prezentowania nadmiernie korzystnego obrazu własnej osoby
9.4.4. Zależność między poziomem wykształcenia a tendencją do zawyżania samooceny
9.4.5. Zależność między stażem małżeńskim kobiet a ujawnianiem potrzeby aprobaty społecznej
9.4.6. Zależność między nasileniem cech osobowości a ujawnianiem potrzeby aprobaty społecznej w Inwentarzu Osobowości Eysencka
9.4.7. Zależność między nasileniem stylów ustosunkowania interpersonalnego a ujawnianiem potrzeby aprobaty społecznej
9.4.8. Zależność między potrzebą aprobaty społecznej a tendencją do ujawniania symptomów lęku oraz agresji w teście „Drzewo” Ch. Kocha
9.5. Odpowiedzi na pytania badawcze
9.6. Dyskusja wyników
Wnioski
Literatura
Rozdział 10. Psychoterapia w sprawach opiekuńczych: przesłanki, cele, formy pracy terapeutycznej
Kasper Czech, Bartosz Wojciechowski
Wprowadzenie
10.1. Zarządzenie sądu opiekuńczego nakazujące podjęcie terapii
10.2. Ocena funkcjonowania rodziny
10.3. Rodzaje i warunki skutecznej psychoterapii
10.4. Studium przypadku
10.5. Okoliczności uzasadniające zalecenie psychoterapii
10.6. Okoliczności podważające celowość psychoterapii
10.7. Proces kwalifikowania do psychoterapii
Literatura
Część III. Zadania psychologiczne biegłych sądowych w sprawach cywilnych
Rozdział 11. Opiniowanie psychiatryczno-psychologiczne w sprawach o ubezwłasnowolnienie
Dominik Maślanka, Karolina Nowak, Alicja Sobik
Wprowadzenie
11.1. Unormowania prawne
11.1.1. Zdolność prawna
11.1.2. Warunki ubezwłasnowolnienia i warunki jego zniesienia
11.2. Postępowania w sprawach o ubezwłasnowolnienie
11.3. Zadania i opinia biegłego
11.4. Opiniowanie sądowe w sprawach o ubezwłasnowolnienie – doświadczenia własne
11.5. Opisy przypadków
11.5.1. Przypadek nr 1 – osoba w podeszłym wieku
11.5.2. Przypadek nr 2 – osoba chora somatycznie
11.5.3. Przypadek nr 3 – osoba z głębokim otępieniem
11.6. Wzór opinii sądowej psychiatryczno-psychologicznej w sprawach z zakresu ubezwłasnowolnienia
Wnioski końcowe
Literatura
Rozdział 12. Psychologiczna analiza treści przekazanych przez małoletnich w czasie wysłuchania w sprawach rodzinnych i opiekuńczych
Bartosz Wojciechowski
Wprowadzenie
12.1. Ocena psychologicznych uwarunkowań wiarygodności zeznań
12.2. Metody analizy treściowej
12.2.1. Ocena prawdziwości zeznania – Statement Validity Assessment (SVA)
12.2.2. „Naukowa” Analiza Treści – Scientific Content Analysis (SCAN)
12.2.3. Kontrola Realności – Reality Monitoring
12.3. Wyniki dotychczasowych badań nad metodami analizy treściowej
12.4. Wielowymiarowy model analizy zeznań świadków dorosłych (MASAM)
12.5. Wyniki pierwszych badań nad użytecznością MASAM
Podsumowanie i wnioski
Literatura
Rozdział 13. Zastosowanie wywiadu i rozmowy psychologicznej wobec osób z zaburzeniami psychicznymi w praktyce psychologa sądowego
Bernadetta Izydorczyk
Wprowadzenie
13.1. Wywiad i rozmowa psychologiczna – jako „spotkanie” dwóch osób
13.2. Diagnoza zaburzeń struktury osobowości – z perspektywy jej znaczenia w opiniodawstwie sądowym
13.3. Diagnoza specyficznych trudności ujawniających się w rozmowie
psychologicznej z osobą o neurotycznej strukturze osobowości
13.4. Diagnoza specyficznych trudności w rozmowie psychologicznej z osobą prezentującą strukturę osobowości borderline
13.5. Diagnoza specyficznych trudności w rozmowie psychologicznej z osobą o psychotycznej strukturze osobowości
Podsumowanie
Literatura
