Erytrocyty - czym są i gdzie powstają czerwone krwinki?

Rola erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, jest niezwykle ważna. Odpowiadają one za transport tlenu, dzięki czemu Twój organizm może prawidłowo funkcjonować każdego dnia. Dowiedz się, czym dokładnie są te komórki krwi i gdzie powstają. 

Erytrocyty - definicja

Erytrocyty to komórki krwi, które charakteryzują się brakiem jądra, co pozwala im na efektywniejsze wykorzystanie przestrzeni wewnętrznej do przenoszenia hemoglobiny. Ta zdolność czyni je niezbędnymi podczas transportu tlenu z płuc do różnych części ciała. Średnica tych komórek wynosi zazwyczaj od 6 do 7,5 mikrometrów, a ich unikalny dwuwklęsły kształt zwiększa powierzchnię kontaktu z tlenem.

Erytrocyty to podstawowe komponenty krwi, powstające w szpiku kostnym. 

Definicja erytrocytów

Produkcja czerwonych krwinek wymaga obecności żelaza, które jest niezbędne dla syntezowania hemoglobiny oraz witamin B6, B12, C, E i kwasu foliowego. Dzięki tym składnikom odżywczym możliwe jest utrzymanie odpowiedniej ilości oraz jakości krwinek czerwonych w krwiobiegu.

Powstawanie czerwonych krwinek 

Proces powstawania erytrocytów zaczyna się od komórek macierzystych szpiku kostnego, znanych jako komórki progenitorowe. Te wielopotentne komórki mają zdolność do przekształcania się w różne typy komórek krwi. W przypadku erytrocytów droga od komórki progenitorowej do dojrzałej krwinki czerwonej jest skomplikowana i wymaga kilku etapów różnicowania, gdzie komórki stopniowo tracą jądro, zwiększają zawartość hemoglobiny i przyjmują charakterystyczny dla erytrocytów kształt.

Regulacja tego procesu zależy od wielu czynników, w tym od hormonu erytropoetyny, który jest głównie produkowany przez nerki w odpowiedzi na niedotlenienie tkanek. Erytropoetyna stymuluje szpik kostny do zwiększenia produkcji erytrocytów – taka funkcja przydaje się, kiedy organizm potrzebuje zwiększonego transportu tlenu, na przykład podczas aktywności fizycznej, w wysokich górach czy w przypadku anemii.

Właściwości erytrocytów 

Erytrocyty, będące najbardziej rozpowszechnionymi komórkami krwi, odpowiadają za dostarczenie tlenu do tkanek ciała oraz w usuwaniu dwutlenku węgla, który jest produktem przemian metabolicznych. Ich główną cechą jest obecność hemoglobiny – białka zdolnego do nietrwałego wiązania tlenu, które odpowiada za efektywny transport gazów oddechowych.

Hemoglobina łączy się z tlenem w płucach, tworząc oksyhemoglobinę, która transportuje tlen do komórek. W tkankach, gdzie poziom tlenu jest niższy a stężenie produktów oddychania komórkowego, takich jak dwutlenek węgla, jest wyższe, hemoglobina uwalnia tlen. Ten mechanizm dostarczania tlenu jest szczególnie ważny dla aktywnie pracujących tkanek, które mają zwiększone zapotrzebowanie na tlen.

Ponadto, erytrocyty mają zdolność do przewożenia niewielkich ilości dwutlenku węgla z powrotem do płuc, gdzie jest on usuwany z organizmu podczas wydechu. Dwutlenek węgla przewożony jest częściowo w formie węglanu, który powstaje w reakcji dwutlenku węgla z wodą pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej, obecnego w erytrocytach.

Sprawdzanie poziomu erytrocytów

Morfologię krwi, a w tym badanie czerwonych krwinek, powinno przeprowadzać się regularnie, aby mieć kontrolę nad swoim zdrowiem. Istnieją jednak pewne sytuacje, w których lekarz może zlecić dodatkowe badania. Są to m.in.:

• Podejrzenie niedokrwistości – najczęstsza przyczyna zlecania badania poziomu erytrocytów. Niedokrwistość może wynikać z różnych przyczyn, a w tym niedoboru żelaza, witaminy B12 lub przewlekłych chorób. Objawia się m.in. osłabieniem, bladością skóry, zmęczeniem czy dusznościami.
• Diagnostyka nowotworów i schorzeń szpiku kostnego – nieprawidłowości w produkcji krwinek mogą wskazywać na poważne zaburzenia szpiku kostnego, w tym na leukemię i inne nowotwory krwi. 
• Podejrzenie niedotlenienia – u osób z chorobami serca, płuc czy w przypadku chronicznego palenia tytoniu, poziom erytrocytów może wzrosnąć jako kompensacyjna odpowiedź organizmu na przewlekłe niedotlenienie.
• Kontrola efektów stosowania środków dopingowych – w sporcie, szczególnie w dyscyplinach wytrzymałościowych, stosuje się testy antydopingowe, które mogą obejmować analizę poziomu erytrocytów. Środki dopingujące, na przykład erytropoetyna (EPO), mogą sztucznie zwiększać produkcję erytrocytów, co jest nielegalne i niebezpieczne dla zdrowia.
• Monitoring stanu zdrowia przy niektórych chorobach przewlekłych – niewydolność nerek czy choroby autoimmunologiczne mogą wpływać na poziom erytrocytów, dlatego ich regularne monitorowanie jest istotne dla oceny postępów choroby i efektów leczenia.

Badanie erytrocytów

Badanie morfologii krwi jest podstawowym testem diagnostycznym, który dostarcza ważnych informacji o składnikach krwi obwodowej, w tym o erytrocytach, trombocytach (płytki krwi) czy eozynofilach (kwasochłonne). Jak dokładnie wygląda badanie krwinek czerwonych? 

Pierwszym krokiem jest pobranie próbki krwi, które zazwyczaj odbywa się na czczo, w godzinach porannych, aby uniknąć wpływu czynników zewnętrznych, które mogłyby wpłynąć na wyniki badania. Krew pobiera się z żyły w zgięciu łokciowym za pomocą strzykawki.

Po pobraniu próbka krwi jest przygotowywana do analizy przez rozcieńczenie w płynie izotonicznym, co umożliwia dokładne zliczenie komórek. Analiza erytrocytów może odbywać się manualnie pod mikroskopem lub automatycznie, przy użyciu specjalistycznych urządzeń, które zliczają krwinki w jednostce objętości. Podczas badania oceniane są różne parametry krwi, które dostarczają informacji o stanie zdrowia erytrocytów i całego układu krwionośnego. Obejmują one:

• Stężenie hemoglobiny (HGB), które odnosi się do ilości hemoglobiny w krwi,
• Hematokryt (HCT), który wskazuje procentową zawartość komórek krwi (erytrocytów, leukocytów i trombocytów) w stosunku do całej objętości krwi,
• Średnią zawartość hemoglobiny w erytrocytach (MCH),
• Średnią objętość erytrocytów (MCV), która informuje, czy erytrocyty są w odpowiedniej wielkości, czy też zbyt duże lub za małe,
• Średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach (MCHC),
• Współczynnik miary zróżnicowania erytrocytów (RDW CV), który pokazuje zmienność rozmiaru erytrocytów w próbce,
• Odczyn Biernackiego (OB), który pomaga ocenić obecność stanu zapalnego w organizmie.

Pamiętaj, aby regularnie badać poziom komórek macierzystych erytrocytów. Komórki krwi potrafią dokładnie zobrazować Twój stan zdrowia. 

Normy krwinek czerwonych 

Poziom czerwonych krwinek ma swoje normy w zależności od pewnych czynników, a dokładnie: 

• dla kobiet 3,5 – 5,2 mln/mm³,
• dla mężczyzn 4,2 – 5,4 mln/mm³,
• dla dzieci 3,5 – 5,4 mln/mm³.

Czerwone krwinki w ciąży 

Ciąża to okres, w którym organizm kobiety przechodzi wiele zmian fizjologicznych, w tym również w składzie i funkcjonowaniu krwi. Zmiany te mają wpływ na parametry krwi. Pierwszą taką widoczną w badaniach zmianą jest oczywiście poziom erytrocytów.

W ciąży dochodzi do zwiększenia objętości krwi obwodowej, co jest zjawiskiem normalnym i służy lepszemu zaopatrzeniu, rozwijającego się płodu w składniki odżywcze i tlen. Jednakże wzrost ten dotyczy głównie plazmy, a nie komórek krwi, co prowadzi do tzw. hemodilucji, czyli rozrzedzenia krwi. Efektem jest obniżenie koncentracji erytrocytów oraz hemoglobiny, co może być błędnie interpretowane jako anemia. Dlatego też, normy dla poziomu erytrocytów u ciężarnych są niższe niż u kobiet nieciężarnych i wynoszą od 2 do 5,4 mln/mm³.

Anemia w ciąży

Około 40% kobiet ciężarnych może wykazywać objawy anemii fizjologicznej. Jest to stan typowy dla tego okresu i zwykle nie wymaga interwencji medycznej, chyba że poziomy erytrocytów spadną poniżej normalnych wartości dla ciężarnych. Warto jednak monitorować te wartości, by upewnić się, że anemia nie jest wynikiem niedoboru żelaza lub innych ważnych składników.

Erytrocyty w moczu

Podczas ciąży przeprowadza się badania moczu, które mogą wykazywać obecność erytrocytów. Normalnie w moczu mogą pojawiać się pojedyncze krwinki czerwone, ale ich większa ilość może świadczyć o problemach zdrowotnych, takich jak infekcje dróg moczowych, kamica nerkowa czy nawet anemia hemolityczna. Dlatego obecność świeżych erytrocytów w moczu zawsze powinna skłonić do dalszej diagnostyki.