Glikemia (poziom glukozy we krwi) - wskazania do badania, normy

Glikemia, czyli poziom glukozy we krwi, jest wskaźnikiem zdrowia metabolicznego. Pomaga ona w diagnozowaniu oraz monitorowaniu cukrzycy oraz innych stanów zdrowotnych. Prawidłowy poziom glukozy zapewnia komórkom energię, niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednak zarówno zbyt niski, jak i zbyt wysoki poziom glukozy we krwi mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Glikemia - definicja

Odpowiedni poziom glukozy we krwi jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania komórek i organizmu jako całości.

Glikemia to zawartość glukozy we krwi.

Definicja glikemii

Glukoza jest głównym źródłem energii dla komórek, a jej poziom w organizmie jest regulowany przez hormony insulina i glukagon. Właśnie dlatego oznaczenie stężenia glukozy we krwi jest tak ważne.

Normy glukozy we krwi

W zdrowym organizmie poziom glukozy na czczo, czyli mierzony po kilkunastogodzinnej przerwie w spożywaniu pokarmów, powinien wynosić od 60 do 100 miligramów na decylitr (mg/dl). Poziomy poniżej tego zakresu mogą wskazywać na hipoglikemię, czyli zbyt niski poziom glukozy we krwi, co może prowadzić do szeregu niebezpiecznych dla zdrowia i życia stanów, a w tym do utraty świadomości.

Po spożyciu posiłków poziom glukozy we krwi zwykle wzrasta. Taki wzrost jest normalnym zjawiskiem, ponieważ pokarmy, szczególnie te bogate w węglowodany, są przekształcane w glukozę, która następnie jest dostarczana do krwi. Po posiłku poziom glukozy może przekroczyć 100 mg/dl, co jest całkowicie normalne i nie powinno budzić obaw, jeśli nie przekracza znacznie tego poziomu i szybko powraca do normy.

Stan przedcukrzycowy

Jeżeli jednak poziom glukozy na czczo znajduje się w przedziale od 100 do 125 mg/dl, może to wskazywać na stan przedcukrzycowy. W takiej sytuacji lekarz zaleci wykonanie dodatkowych badań, takich jak doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Test ten polega na spożyciu określonej ilości glukozy i pomiarze jej poziomu we krwi w kilku kolejnych punktach czasowych, aby ocenić, jak organizm radzi sobie z jej przetwarzaniem.

Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, zarówno na czczo, jak i po posiłku, jeśli jest obserwowany regularnie, może wskazywać na rozwój cukrzycy. Nie jest to jednak jedyna przyczyna podwyższonej glikemii. Inne czynniki, takie jak stres, choroby, przyjmowanie niektórych leków, również mogą wpływać na wzrost poziomu glukozy w krwi.

Ważne jest, aby osoby zauważające regularnie podwyższony poziom glukozy we krwi skonsultowały się z lekarzem w celu dokładnej diagnozy i ewentualnego wdrożenia odpowiedniego leczenia lub zmiany trybu życia. Diagnoza cukrzycy czy stanu przedcukrzycowego wymaga kompleksowej oceny klinicznej.

Badanie stężenia glukozy

Badanie poziomu glukozy we krwi pomaga diagnozować i monitorować różne stany zdrowotne. Test doustnego obciążenia glukozą wykorzystuje się nie tylko do rozpoznania cukrzycy, lecz także innych schorzeni. Kiedy należy przeprowadzić badanie glukozy?

• Pojawienie się objawów sugerujących hipoglikemię lub hiperglikemię - objawy hipoglikemii obejmują m.in. drżenie, potliwość, nagłe zmęczenie, bóle głowy, a nawet zaburzenia świadomości. Hiperglikemia może objawiać się zwiększonym pragnieniem, częstym oddawaniem moczu, zmęczeniem, problemami ze wzrokiem.
• Rutynowe przesiewowe badania glukozy we krwi - jest ono szczególnie zalecane osobom po 40. roku życia, osobom z nadwagą, otyłością, czy z obciążeniem genetycznym w kierunku cukrzycy.
• Regularne kontrole u osób z już zdiagnozowaną cukrzycą - diabetycy często sprawdzają poziom glukozy kilkukrotnie dziennie za pomocą glukometru, aby dostosować dietę, aktywność fizyczną i dawkowanie leków, zwłaszcza insuliny.
• Badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy ciążowej - zaleca się przeprowadzać je wszystkim kobietom w ciąży między 24. a 28. tygodniem. Cukrzyca ciążowa może mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki, jak i rozwijającego się dziecka.
• Regularne badanie poziomu glukozy na czczo u osób zdrowych po 45. roku życia - przynajmniej raz na trzy lata, aby wyprzedzić ewentualne problemy związane z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Pomimo że glukometry domowe są bardzo przydatne w codziennym monitorowaniu glikemii, ważne jest, aby pamiętać, że wynik taki nie zastępuje profesjonalnych badań laboratoryjnych. Glukometry mogą mieć błąd pomiarowy do 15%, zgodnie z normą ISO 15197:2015, dlatego wyniki powinny być potwierdzone badaniami przeprowadzanymi w odpowiednich laboratoriach medycznych.

Przygotowanie do badania stężenia glukozy we krwi

Przygotowanie do badania na czczo wymaga powstrzymania się od jedzenia i picia czegokolwiek oprócz wody przez co najmniej 8 godzin. Należy także unikać napojów zawierających kofeinę lub alkohol. Jeśli przyjmuje się regularnie leki, konieczna jest konsultacja z lekarzem, czy mogą one wpłynąć na stężenie glukozy.

W przypadku badania poposiłkowego, które przeprowadza się zazwyczaj 2 godziny po zjedzeniu posiłku, ważne jest, aby spożyty posiłek był reprezentatywny dla codziennej diety. Pozwala to ocenić, jak organizm radzi sobie z normalnym obciążeniem glukozą.

Badanie glikemii o dowolnej porze nie wymaga specjalnych przygotowań przed wykonaniem. Jest to jednak badanie mniej precyzyjne i w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, konieczne będzie przeprowadzenie bardziej szczegółowych badań.

Niezależnie od typu badania, ważne jest, aby unikać intensywnej aktywności fizycznej i stresujących sytuacji przed pobraniem krwi, gdyż mogą one wpłynąć na stężenie glukozy i wyniki badań. Również odpowiednia ilość snu przed badaniem jest istotna, gdyż niedobór snu może zaburzyć poziom glukozy we krwi.

Badanie doustnego obciążenia glukozą (OGTT)

Badanie doustnego obciążenia glukozą, czyli OGTT, jest metodą służącą do diagnozowania stanów przedcukrzycowych oraz cukrzycy. Badanie to wymaga precyzyjnego przygotowania i przestrzegania określonego protokołu.

Przed przystąpieniem do badania, osoba musi pozostawać na czczo przez co najmniej 8 godzin. To oznacza całkowite powstrzymanie się od jedzenia i ograniczenie płynów do wody. Początkowy etap badania to pobranie krwi na czczo w celu zmierzenia bazowego poziomu glukozy.

Po pobraniu krwi na czczo, osoba poddawana badaniu spożywa roztwór zawierający 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Napój ten jest zwykle bardzo słodki, co może być nieprzyjemne dla niektórych osób. W takim przypadku dopuszcza się dodanie połówki cytryny, co może nieco złagodzić intensywny słodki smak.

Następnie, po upływie 120 minut od wypicia roztworu, ponownie pobierana jest próbka krwi. Ten drugi pomiar ma na celu ocenę sposobu, w jaki organizm radzi sobie z wysokim obciążeniem glukozą. Reakcja na taki wysoki poziom glukozy w krwi pozwala na zdiagnozowanie ewentualnych zaburzeń w metabolizmie węglowodanów.

Interpretacja wyników:

• Stężenie glukozy poniżej 140 mg/dl po dwóch godzinach jest uznawany za wynik prawidłowy.
• Wynik między 140 a 199 mg/dl wskazuje na nietolerancję glukozy, co jest stanem, który może prowadzić do rozwoju cukrzycy, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki profilaktyczne i terapeutyczne.
• Poziom glukozy równy lub wyższy niż 200 mg/dl w 120. minucie sugeruje cukrzycę.

Zrozumienie tych wyników pozwala na wczesne rozpoznanie cukrzycy i nietolerancji glukozy oraz umożliwia wprowadzenie zmian w stylu życia lub terapii mającej na celu zapobieganie pogorszeniu stanu zdrowia.

Przyczyny wysokiego stężenia glukozy we krwi

Wysoki poziom glukozy we krwi, znany również jako hiperglikemia, może mieć wiele przyczyn, które są związane zarówno z zaburzeniami metabolicznymi, jak i różnymi stanami zdrowotnymi. Wśród najczęstszych przyczyn wymienić można:

• Niezdiagnozowana cukrzyca – jest to stan, w którym organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny lub nie jest w stanie odpowiednio jej używać, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi.
• Insulinooporność – stan, w którym komórki ciała nie reagują prawidłowo na insulinę. Insulinooporność często prowadzi do cukrzycy typu 2 i jest powszechna w przypadkach otyłości oraz zespołu metabolicznego.
• Choroby trzustki – takie jak zapalenie trzustki, mogą wpływać na zdolność trzustki do produkcji insuliny, co bezpośrednio wpływa na poziom glukozy we krwi.
• Stres pourazowy – po poważnych urazach lub operacjach, organizm może reagować zwiększoną produkcją hormonów stresu takich jak kortyzol, co z kolei może prowadzić do zwiększenia poziomu glukozy we krwi.
• Zespół Cushinga – choroba, w której nadmierna ilość kortyzolu produkowana przez nadnercza prowadzi do licznych problemów zdrowotnych, w tym do hiperglikemii.
• Choroby endokrynologiczne – inne niż cukrzyca, które mogą prowadzić do zwiększenia poziomu glukozy we krwi, na przykład akromegalia (nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu) czy nadczynność tarczycy.
• Źle leczona cukrzyca – gdy dawki insuliny są niewłaściwie dobrane lub pominięte, lub gdy stosowana terapia nie jest efektywna, poziom glukozy we krwi może pozostać niebezpiecznie wysoki.

Diagnozowanie i leczenie każdej z tych przyczyn wymaga szczegółowej oceny przez lekarza, który może zlecić odpowiednie badania oraz dostosować plan leczenia. Monitorowanie i kontrola poziomu glukozy jest kluczowe dla zapobiegania powikłaniom wynikającym z hiperglikemii - uszkodzeniu nerek, problemom ze wzrokiem, uszkodzeniu nerwów czy chorobom sercowo-naczyniowym.