Jaskra - co to jest, przyczyny, objawy

W oku, które jest zdrowe, można zaobserwować wodnistą ciecz, która krąży wewnątrz przedniej komory. Chcąc, aby oko nadal funkcjonowało prawidłowo, konieczne jest utrzymanie odpowiedniej ilości tej cieszy – bez tego zaczną się problemy z ciśnieniem. Jaskra pojawia się wtedy, kiedy przepływ cieczy zostaje zaburzony. Czym dokładnie jest ta choroba i jak sobie z nią poradzić? 

Jaskra - definicja

Główny patomechanizm jaskry to uszkodzenie nerwu wzrokowego oraz komórek zwojowych siatkówki. Uszkodzenie to wynika przede wszystkim z podwyższonego ciśnienia śródgałkowego (IOP), które przekracza normalny zakres wartości 15-21 mmHg. Narastające ciśnienie wewnątrz gałki ocznej prowadzi do kompresji i stopniowej degradacji włókien nerwowych, co skutkuje ograniczeniem pola widzenia i w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Jaskra to postępująca choroba oczu, której głównym patomechanizmem jest uszkodzenie nerwu wzrokowego oraz komórek zwojowych siatkówki.

Definicja jaskry

Jaskra dzieli się na różne podtypy, w tym jaskrę otwartego kąta i jaskrę zamkniętego kąta, które różnią się mechanizmami prowadzącymi do wzrostu IOP i objawami klinicznymi.

Rodzaje jaskry 

Jaskra jest klasyfikowana głównie na podstawie charakterystyki kąta przesączania (kąta tęczówkowo-rogówkowego), który jest kluczowym miejscem odpływu cieczy wodnistej z przedniej części oka. Prawidłowe funkcjonowanie tego kąta jest fundamentalne dla utrzymania odpowiedniego ciśnienia śródgałkowego i zapewnienia cyrkulacji cieczy wodnistej, która odżywia rogówkę i soczewkę oraz usuwa produkty przemiany materii.

Wyróżniamy następujące rodzaje jaskry:

Jaskra otwartego kąta

Jest to najczęstszy typ jaskry, przy którym kąt przesączania jest otwarty. Choroba rozwija się powoli, często bez wyraźnych objawów, co może prowadzić do późnego rozpoznania. W tej formie kąt między tęczówką a rogówką pozostaje otwarty, ale odpływ cieczy wodnistej jest utrudniony z powodu zmian patologicznych w strukturach kąta przesączania.

Jaskra zamkniętego kąta

Ten typ jaskry charakteryzuje się szybkim i gwałtownym wzrostem ciśnienia śródgałkowego, co jest wynikiem zamknięcia kąta przesączania. Kąt ten zostaje fizycznie zablokowany przez tęczówkę, co uniemożliwia odpływ cieczy wodnistej i prowadzi do nagłego wzrostu ciśnienia. Jaskra zamkniętego kąta jest mniej powszechna, ale stanowi nagły przypadek okulistyczny wymagający szybkiej interwencji.

Oba typy jaskry mogą występować jako zaburzenia pierwotne (bez związku z innymi chorobami) lub wtórne, gdy są wynikiem innych przyczyn, na przykład urazów, choroby zapalnej czy zmian związanych z innymi schodzeniami oczu. Dodatkowo wyróżniamy podtypy jaskry: 

• Jaskra normalnego ciśnienia – podtyp jaskry otwartego kąta, gdzie uszkodzenie nerwu wzrokowego i pogorszenie wzroku zachodzą pomimo ciśnienia wewnątrzgałkowego w normie.
• Jaskra barwnikowa, zapalna, pourazowa – inne rodzaje jaskry, gdzie przyczyny wynikają odpowiednio z nadmiernego nagromadzenia barwnika, stanów zapalnych lub urazów.
• Jaskra steroidowa – wynikająca z długotrwałego stosowania kortykosteroidów, które mogą wpływać na wzrost ciśnienia wewnątrz oka.

Przyczyny jaskry 

Chociaż wysokie ciśnienie w gałce ocznej od dawna jest uznawane za główną przyczynę jaskry, geneza tej choroby może być znacznie bardziej złożona i obejmować różnorodne czynniki ryzyka. Jaskra często rozwija się u osób z pewnymi predyspozycjami zdrowotnymi lub rodzinnymi.

Znaczącym czynnikiem jest występowanie cukrzycy, która jest związana ze zmianami naczyniowymi, mogącymi wpływać na funkcjonowanie oka. Podobnie, osoby cierpiące na miażdżycę i hiperlipidemię, które mają problem z prawidłowym przepływem krwi, mogą doświadczać pogorszenia krążenia w strukturach oczu, co zwiększa ryzyko jaskry.

Wśród osób szczególnie narażonych na rozwój jaskry znajdują się także krótkowidze z głębokimi wadami wzroku, które mogą wiązać się ze zmianami w siatkówce i naczyniówce oka. Historia rodzinnego występowania jaskry również jest znaczącym czynnikiem, sugerującym genetyczne podłoże tej choroby.

Stres oraz migreny mogą wpływać na fluktuacje ciśnienia wewnątrzgałkowego, co również jest uznawane za czynnik ryzyka jaskry. Wiek również odgrywa rolę, przy czym osoby po 60. roku życia oraz osoby czarnoskóre już po 40. roku życia są bardziej narażone.

Wśród czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju jaskry, można wyróżnić kilka dość istotnych. Wiek jest jednym z najważniejszych z nich, gdyż z wiekiem struktury oka ulegają zmianom, co może przyczyniać się do zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Samo podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe jest uznawane za główny czynnik ryzyka, gdyż bezpośrednio wpływa na uszkodzenie nerwu wzrokowego.

Objawy jaskry 

Jaskra to choroba oczu, która może przez długi czas rozwijać się niezauważalnie, co jest szczególnie charakterystyczne dla jaskry otwartego kąta. Pierwszym zauważalnym objawem tego typu jaskry jest często pogorszenie widzenia obwodowego. Zwykle zaczyna się to od obszaru bliżej nosa, co może stopniowo prowadzić do utraty zdolności dostrzegania obiektów po bokach pola widzenia. Zjawisko to wynika z uszkodzenia nerwu wzrokowego, które postępuje niezauważalnie i może być kompensowane przez sprawne oko, utrudniając wczesne rozpoznanie choroby.

Natomiast jaskra zamkniętego kąta może manifestować się ostrymi, nagłymi atakami, które wymagają niezwłocznej interwencji medycznej. W takich przypadkach osoba doświadcza intensywnego bólu oka, często promieniującego do głowy, obserwuje zaczerwienienie oczu oraz widzi kółka wokół świateł. Warto pamiętaj, że takie objawy jak nudności, wymioty oraz napięta i twarda gałka oczna są sygnałem do natychmiastowego kontaktu z okulistą. W tym przypadku bardzo ważna jest szybka diagnoza i odpowiednie leczenie. Tylko to pomoże uniknąć trwałego uszkodzenia wzroku. 

Leczenie jaskry 

Leczenie jaskry różni się w zależności od typu i stopnia zaawansowania choroby. Głównym celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Podstawą leczenia farmakologicznego są krople do oczu, które mogą należeć do różnych grup leków, w tym analogów prostaglandyn, beta-blokerów, alfa2-agonistów i inhibitorów anhydrazy węglanowej.

Analogi prostaglandyn są zazwyczaj pierwszym wyborem leczenia ze względu na ich skuteczność w obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. W przypadku nietolerancji lub niewystarczającej odpowiedzi na leczenie, możliwe jest zastosowanie innych grup leków lub kombinacji leków o różnych mechanizmach działania. Oprócz farmakoterapii, w niektórych przypadkach stosuje się także laseroterapię lub interwencje chirurgiczne, mające na celu poprawę odpływu cieczy wodnistej z oka i dalsze obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.