Mammografia – co to jest i jak wygląda?
Mammografia to specjalistyczne badanie obrazowe piersi, wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie. Jego głównym celem jest wczesne wykrywanie raka piersi. Badanie to jest rekomendowane dla kobiet w różnym wieku, zwłaszcza tych, znajdujących się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi, co może wynikać z historii rodzinnej bądź obecności innych czynników ryzyka. Mammografię zwykle poprzedza samobadanie piersi.
Mammografia – definicja
Mammografia to badanie, które pozwala na wykrycie raka piersi we wczesnym stadium, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i wyleczenie.
Mammografia to badanie obrazowe piersi, polegające na wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich obu piersi w celu wykrycia obecności zmian nowotworowych, w tym nawet milimetrowych zmian, które mogą nie być wyczuwalne podczas samobadania piersi.
Definicja mammografii
Na terenie całej Polski dostępne jest badanie w formie bezpłatnej mammografii, co ma gwarantować mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi oraz zmniejszenie umieralności. Pierwsze badanie mammograficzne powinno być wykonane przez kobietę w wieku 40 lat.
Wskazania do badania raka piersi
Diagnostyka raka piersi, w tym mammografia, stanowi fundamentalny element profilaktyki onkologicznej, umożliwiający wczesne wykrycie nowotworów piersi. Wskazania do wykonania mammografii obejmują następujące przypadki:
- zwiększone ryzyko zachorowania – kobiety z obciążonym wywiadem rodzinnym, w którym występował rak piersi bądź rak jajnika, wymagają regularnych badań mammograficznych ze względu na podwyższone ryzyko rozwoju nowotworu,
- obciążający wywiad rodzinny – pacjentki, u których w rodzinie występował rak piersi, powinny rozpocząć badania mammograficzne wcześniej niż populacja ogólna, zazwyczaj przed 40. rokiem życia, w celu wczesnego wykrywania ewentualnych zmian nowotworowych,
- badania przesiewowe – regularne mammografie są zalecane kobietom w wieku 50-69 lat co dwa lata w ramach programów przesiewowych, mających na celu wczesne wykrywanie raka piersi i zmniejszenie umieralności,
- objawy kliniczne – występowanie objawów takich, jak: guzki, zmiany w strukturze piersi, asymetria, wydzielina z brodawki, bóle piersi czy zmiany skórne, wymaga diagnostyki za pomocą mammografii w celu wykluczenia albo potwierdzenia nowotworu,
- monitorowanie po leczeniu – pacjentki po przebytym leczeniu raka piersi, w tym po zabiegach chirurgicznych, radioterapii czy chemioterapii, wymagają wykonywania regularnych mammografii w celu monitorowania stanu zdrowia piersi i wczesnego wykrywania ewentualnych nawrotów,
- przyjmowanie hormonów – kobiety stosujące hormonalną terapię zastępczą (HTZ) bądź inne leki hormonalne powinny być poddawane regularnym mammografiom ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi,
- gęstość tkanki piersiowej – u kobiet, u których obserwuje się większą gęstość tkanek gruczołowych piersi mają większe ryzyko raka piersi oraz trudniejszą diagnostykę, co uzasadnia częstsze badania obrazowe, w tym mammografię i uzupełniające USG piersi,
- pojawienie się nowych objawów – każda nowa zmiana w piersiach, niezależnie od wieku pacjentki, powinna być natychmiast skonsultowana z lekarzem i często wymaga wykonania mammografii.
Wczesne wykrycie raka piersi poprzez regularne badania mammograficzne znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i wyleczenie choroby. Mammografia jest nieodzownym narzędziem w profilaktyce oraz diagnostyce raka piersi, szczególnie u młodszych kobiet z grupy podwyższonego ryzyka. Regularne kontrole wykrywają nawet milimetrowe zmiany, co ma bazowe znaczenie dla skuteczności terapii.
Przebieg badania mammograficznego
Proces badania mammograficznego rozpoczyna się od umówienia wizyty, która może być realizowana w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), programu profilaktyki raka piersi bądź na wizycie prywatnej. Przed wykonaniem mammografii pacjentka powinna poinformować lekarza o wszelkich istotnych kwestiach takich, jak: data ostatniej miesiączki, przyjmowane leki hormonalne, przebyte operacje piersi, karmienie piersią oraz wyniki wcześniejszych badań. Należy także zaznaczyć, czy w rodzinie występował rak piersi albo przypadki raka jajnika, co może wpływać na częstotliwość oraz sposób monitorowania.
Przebieg badania mammograficznego zwykle wygląda w następujący sposób:
- Przygotowanie pacjentki – przed badaniem pacjentka jest proszona o zdjęcie odzieży górnej oraz wszelkiej biżuterii. Z tego powodu zaleca się, aby na badanie założyć dwuczęściowy strój, co ułatwia przygotowanie. Badanie nie wymaga specjalistycznego przygotowania, jednak warto unikać stosowania: dezodorantów, kremów czy pudrów na piersi i pachy, gdyż mogą one wpływać na jakość obrazów.
- Pozycjonowanie i kompresja piersi – pacjentka stoi przed aparatem mammograficznym, a technik radiolog pozycjonuje każdą pierś osobno na platformie. Następnie pierś jest delikatnie ściskana przez przezroczystą płytkę. Kompresja jest konieczna, aby uzyskać wyraźny obraz tkanki piersiowej, zmniejszyć dawkę promieniowania oraz poprawić wykrywalność nawet milimetrowych zmian. Choć kompresja może być niekomfortowa, stanowi krótką i niezbędną czynność do wykonania dokładnego badania.
- Wykonanie zdjęć – w trakcie badania mammograficznego wykonuje się zazwyczaj co najmniej dwa zdjęcia każdej piersi: jedno w projekcji kranio-kaudalnej (CC) i jedno w projekcji bocznej (MLO). Zdjęcia te pozwalają na dokładne obrazowanie piersi z różnych kątów. Technik radiolog monitoruje jakość zdjęć i w razie potrzeby może wykonać dodatkowe projekcje.
- Analiza obrazów – po wykonaniu mammografii, obrazy są analizowane przez radiologa. Wyniki badań są porównywane z wcześniejszymi obrazami piersi pacjentki, jeśli takie są dostępne, aby wykryć wszelkie zmiany w strukturze tkanki piersiowej. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, pacjentka może być skierowana na dalsze badania takie, jak: USG piersi, biopsja czy rezonans magnetyczny.
- Omówienie wyników – wyniki mammografii są przekazywane pacjentce oraz jej lekarzowi prowadzącemu. W przypadku stwierdzenia zmian nowotworowych bądź innych nieprawidłowości, lekarz podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym.
Regularne wykonywanie mammografii, szczególnie u kobiet w wieku 50-69 lat, jest nieodzowne w profilaktyce raka piersi. Badanie to umożliwia wczesne wykrycie nowotworów, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i wyleczenie. Mammografia jest bezpiecznym oraz skutecznym narzędziem, pozwalającym na wykrycie nawet milimetrowych zmian w tkance piersiowej.
- Comstock Ch. E., Tartar M., Kipper M.S., Diagnostyka obrazowa raka sutka, t. 1, Wydawnictwo Esteri Edra Urban & Partner 2010.
- J. Didkowska, U. Wojciechowska, W. Zatoński, Prognozy zachorowalności i umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce do 2025 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2009.
- Mammografia w diagnostyce raka sutka, pod red. Dziukowa J., Wydawnictwo Bel Corp 1998.
- Stavros A.T., Ultrasonografia piersi, Wydawnictwo MediPage 2007.
- Tabar L., Tot T., Dean P.B., Rak piersi. Wczesne wykrywanie przy użyciu mammografii, tłum. Stusińska M., Szabo-Moskal J., Wydawnictwo MediPage 2010.
- Z. Wronkowski, W. Chmielarczyk, Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi, „Służba Zdrowia”, vol. 24-26, 2000.