• KOSZYK 0 (0 zł)
    Brak produktów w koszyku.
medicon.plCzytelnia Badania i zabiegiBadaniaBadania krwi › Markery stanów zapalnych - czym są i co obejmują?

Markery stanów zapalnych - czym są i co obejmują?

Data publikacji: 2024-05-02
Autor: Redakcja medicon.pl

Stan zapalny to mechanizm obronnym organizmu, który reaguje na różnorodne czynniki uszkadzające. Mogą to być infekcje, urazy czy substancje chemiczne. Jest to złożona odpowiedź biologiczna, mająca na celu izolację i eliminację czynnika szkodliwego oraz naprawę uszkodzonych tkanek. W celu dokładnego zdiagnozowania i monitorowania stanów zapalnych, stosuje się badania markerów stanu zapalnego, które dostarczają istotnych informacji o intensywności i rodzaju procesu zapalnego. 

Markery stanu zapalnego w organizmie - definicja

Główną funkcją markerów stanu zapalnego w organizmie jest kontrolowanie procesów, mających na celu eliminację tych zagrożeń. Stężenie tych markerów w osoczu krwi zmienia się w zależności od obecności i intensywności stanu zapalnego – może wzrastać lub maleć.

Markery stanu zapalnego to specjalne związki chemiczne, głównie białka ostrej fazy, które reagują na obecność intruzów takich jak wirusy, grzyby czy bakterie w organizmie.

Definicja markerów stanu zapalnego

Wśród markerów stanu zapalnego, które mają szczególne znaczenie diagnostyczne, znajdują się:

  • białko C-reaktywne (CRP),
  • interleukina 6 (IL-6),
  • czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α),
  • białko C (PC).

Białka te są wykorzystywane w diagnostyce medycznej do oceny obecności i nasilenia procesów zapalnych w organizmie.

Najczęściej wykorzystywane markery stanu zapalnego

W diagnostyce medycznej stosuje się różne markery stanu zapalnego, które zaliczają się do wskaźników stanu zapalnego. Pomagają one ocenić obecność i nasilenie procesów zapalnych w organizmie. Najczęściej używanym markerem jest białko C-reaktywne (CRP), którego stężenie we krwi wzrasta w odpowiedzi na infekcje i uszkodzenia tkanek. Produkcję CRP indukują cytokiny zapalne, które są uwalniane podczas reakcji immunologicznej. Prawidłowe stężenie CRP jest znakiem dla lekarza, że w organizmie pacjenta nie ma zapalenia.

Innym ważnym markerem stanu zapalnego używanym w diagnostyce jest prokalcytonina (PCT). PCT jest szczególnie przydatna w rozpoznawaniu bakteryjnych infekcji ogólnoustrojowych, takich jak sepsa. Stężenie PCT w osoczu zwykle wzrasta znacznie podczas ciężkich infekcji bakteryjnych, co czyni ją cennym wskaźnikiem w różnicowaniu przyczyn zapaleń.

Funkcje CRP w organizmie

Białko C-reaktywne (CRP) pełni ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu, ponieważ działa jako jeden z mechanizmów obronnych. CRP ma zdolność wiązania się z powierzchniami martwych lub uszkodzonych komórek, a także z niektórymi typami bakterii. To wiązanie umożliwia CRP pełnienie roli znacznika dla makrofagów - komórek układu odpornościowego, które są odpowiedzialne za usuwanie tych jednostek poprzez proces fagocytozy. Jeśli pojawi się stan zapalny w organizmie, to CRP w badaniach będzie zaburzone.

Funkcjonowanie CRP jest zatem integralną częścią procesów odpornościowych. Kiedy CRP przyłącza się do swoich celów, makrofagi mogą łatwiej je rozpoznać i "zjeść", co przyczynia się do usuwania patogenów i uszkodzonych komórek z organizmu. Co więcej, te komórki układu odpornościowego mogą stymulować wątrobę do produkcji większej ilości CRP poprzez wydzielanie interleukiny 6, co z kolei wzmacnia reakcję zapalną i odpornościową organizmu. W ten sposób, CRP jest nie tylko ważnym ogniwem w bezpośredniej odpowiedzi na zagrożenia, lecz także w pętli sprzężeń zwrotnych, która wzmacnia i podtrzymuje reakcje obronne organizmu.

Badanie stężenia CRP

Badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) jest często wykonywane jako część rutynowych badań diagnostycznych, stanowiąc alternatywę dla oznaczenia szybkości opadania erytrocytów (OB). Lekarze zlecają to badanie, kiedy istnieje podejrzenie stanów zapalnych wywołanych przez infekcje grzybicze, bakteryjne, wirusowe czy pasożytnicze. CRP jest również używane do rozpoznawania i monitorowania leczenia chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty.

Ponadto, poziom CRP może być pomocny w ocenie skuteczności terapii w przypadku pacjentów z nowotworami, a w tym białaczki. Badanie stężenia CRP umożliwia także monitorowanie sytuacji, takich jak odrzucenie przeszczepu przez organizm, zapalenie trzustki, upośledzenie funkcji danej tkanki oraz inne infekcje i zaburzenia w obrębie układu naczyniowego, w tym choroby sercowo-naczyniowe czy zawał serca.

Dostępność, niski koszt i znaczenie w diagnostyce czynią badanie CRP jednym z podstawowych narzędzi używanych do ustalania diagnozy i planowania leczenia.

Obecność stanu zapalnego w organizmie a PCT

Prokalcytonina (PCT) to wyjątkowo ważny marker stanu zapalnego, zwłaszcza w kontekście infekcji bakteryjnych. Jako peptydowy prekursor hormonu kalcytoniny, PCT normalnie uczestniczy w regulacji poziomu wapnia w organizmie. Jednak w stanach zdrowia, jej poziom we krwi jest tak niski, że rzadko przekracza granice wykrywalności w standardowych badaniach laboratoryjnych.

Pod wpływem bodźców prozapalnych, zwłaszcza infekcji bakteryjnych, poziom PCT znacząco wzrasta, co czyni ją wyjątkowo przydatnym biomarkerem w diagnozowaniu tego typu zakażeń. Ze względu na tę specyficzną reakcję, PCT jest klasyfikowana jako białko ostrej fazy, co oznacza, że jej stężenie w organizmie wzrasta w odpowiedzi na aktywację układu immunologicznego. W praktyce klinicznej, wysokie stężenie PCT może sugerować obecność ciężkiej infekcji bakteryjnej, takiej jak sepsa, co czyni to badanie szczególnie wartościowym w szybkim rozpoznawaniu i podejmowaniu decyzji terapeutycznych w sytuacjach krytycznych.

Źródła:
  • Thompson D, Pepys MB, Wood SP (February 1999). „The physiological structure of human C-reactive protein and its complex with phosphocholine”. Structure. 7 (2): 169-77.
  • Violetta Dymicka-Piekarska, Alicja Wasiluk, Prokalcytonina (PCT), współczesny wskaźnik infekcji i stanów zapalnych, Postepy Higieny Medycyny Doświadczalnej.
  • Monika Byrska, Badanie CRP – jak odróżnić infekcje bakteryjną od wirusowej? Interpretacja wyniku badania CRP.