Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci - objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, leczenie, powikłania

Ospa wietrzna to choroba, którą uważa się za powszechną. Najczęściej dotyka ona dzieci w wieku przedszkolnym, ale nie jest to regułą. Zobacz, jak dokładnie wygląda przebieg ospy wietrznej i w jaki sposób wyleczyć jej objawy. 

Ospa wietrzna - definicja

Wirus ospy wietrznej jest wyjątkowo zaraźliwy i przenosi się głównie drogą kropelkową – podczas kichania, kaszlu, czy rozmowy.

Ospa wietrzna to choroba zakaźna spowodowana przez wirusa Varicella zoster, należącego do rodziny Herpesviridae.

Definicja ospy wietrznej

Charakterystyczne dla tej choroby są wysypki skórne, które mogą pojawić się na całym ciele i szybko przekształcić w pęcherze wypełnione płynem. Ospa wietrzna jest szczególnie powszechna u dzieci, ale dorosłe osoby również mogą na nią zachorować – niestety często z poważniejszym przebiegiem.

Ospa wietrzna u dzieci 

U dzieci ospa wietrzna zazwyczaj przebiega łagodnie, lecz jest to okres pełen dyskomfortu z powodu świądu i gorączki. Objawy zwykle pojawiają się nagle, a cały cykl chorobowy trwa od 10 do 21 dni. Dzieci w tym czasie zarażają i to nawet przed pojawieniem się pierwszych wysypek.

Ospa wietrzna u dorosłych 

Dorośli przechodzą ospę wietrzną ciężej. U nich ryzyko powikłań, a w tym zapalenia płuc jest o wiele wyższe niż u dzieci. Ponadto, wiele objawów, m.in.: wysoka gorączka, bóle głowy i zmęczenie są zazwyczaj intensywniejsze. Wysypki mogą być bardziej rozległe i bolesne, co znacznie zwiększa dyskomfort.

Ospa wietrzna u kobiet w ciąży 

Zachorowanie na ospę wietrzną w czasie ciąży to poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia matki, jak i rozwijającego się dziecka. Z tego powodu zaleca się, aby kobiety w wieku rozrodczym, które nie przechorowały ospy w dzieciństwie, przyjęły szczepienie przed planowaniem ciąży.

Ryzyko związane z zachorowaniem na ospę w ciąży obejmuje możliwość poronienia oraz rozwój tzw. ospy wrodzonej, która może prowadzić do poważnych wad u dziecka. Wady te mogą obejmować niską masę urodzeniową, różnorodne zmiany skórne, uszkodzenia neurologiczne, deformacje kończyn, problemy ze wzrokiem oraz upośledzenie umysłowe. Te komplikacje są największym ryzykiem, gdy kobieta zachoruje na ospę wietrzną w pierwszym lub na początku drugiego trymestru ciąży.

Jeśli kobieta zachoruje na ospę w okresie okołoporodowym, istnieje ryzyko, że wirus zostanie przekazany noworodkowi. Choroba ta u noworodków jest szczególnie groźna i może mieć ciężki przebieg, nierzadko zakończony śmiertelnie.

Aby zminimalizować ryzyko transmisji wirusa od matki do dziecka, w przypadku ekspozycji na wirusa ospy wietrznej w czasie ciąży, kobieta powinna otrzymać immunoglobuliny przeciwko ospie wietrznej i półpaścu (VZIG). Podanie tego preparatu jest najskuteczniejsze, jeśli zostanie zastosowane do 96 godzin po kontakcie z osobą zakażoną.

Objawy ospy wietrznej

Objawy ospy wietrznej manifestują się w kilku etapach i obejmują szeroki zakres dolegliwości. Początkowo osoba zakażona wirusem Varicella zoster odczuwa gorączkę, ból głowy, osłabienie oraz ogólne złe samopoczucie, co często jest mylone z objawami grypy. Te wstępne symptomy zwiastują rozpoczęcie aktywnej fazy choroby.

Najbardziej charakterystycznym objawem ospy wietrznej jest wysypka skórna, która zwykle pojawia się w drugiej dobie choroby. Rozwija się ona etapowo: początkowo jako plamki, które transformują się w grudki, a następnie w pęcherzyki wypełnione płynem. Zmiany te obejmują całe ciało, w tym skórę owłosioną głowy oraz błony śluzowe. Towarzyszący im intensywny świąd skóry znacznie obniża komfort życia pacjenta. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią higienę tych zmian, gdyż rozdrapywanie pęcherzyków może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych i pozostawienia trwałych blizn. U niektórych pacjentów mogą wystąpić ból brzucha, problemy z układem pokarmowym, utrata apetytu czy ból gardła, co potęguje dyskomfort.

Okres wylęgania się wirusa wynosi zazwyczaj od 10 do 21 dni po kontakcie z osobą zakażoną. Dziecko chorujące na ospę wietrzną zaraża innych w okresie od pojawienia się pierwszych objawów do momentu przyschnięcia ostatnich wykwitów skórnych, co zazwyczaj trwa 7-10 dni. Uznaje się, że pacjent jest zdrowy i przestaje zarażać po całkowitym zagojeniu się pęcherzyków i przekształceniu się ich w strupy, które następnie odpadają.

Leczenie ospy wietrznej 

Leczenie ospy wietrznej polega głównie na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom – zwłaszcza u osób o obniżonej odporności, dzieci i osób dorosłych, u których choroba może przebiegać ciężej. Po rozpoznaniu, które zazwyczaj ustala lekarz na podstawie obserwacji typowych dla ospy wietrznej zmian skórnych oraz historii kontaktu z osobą zakażoną, zalecane jest leczenie objawowe: 

• Obniżanie gorączki - u dzieci i dorosłych stosuje się paracetamol lub ibuprofen. Ważne jest, aby unikać aspiryny, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Powodem jest ryzyko zespołu Reye'a, rzadkiego, ale poważnego stanu, który może wystąpić po stosowaniu aspiryny w trakcie niektórych infekcji wirusowych.
• Łagodzenie świądu - stosowanie miejscowych preparatów przeciwświądowych, a w tym maści zawierających kalaminy lub mentol, przynosi ogromną ulgę. Ważne jest, aby skóra była czysta, dlatego zaleca się codzienne kąpiele w chłodnej lub letniej wodzie. Podczas mycia należy unikać używania gąbek czy szorstkich ręczników, które mogą podrażnić pęcherzyki i skórę.
• Higiena skóry - codzienne kąpiele są zalecane w celu utrzymania czystości i zmniejszenia ryzyka nadkażeń bakteryjnych. Skóra powinna być delikatnie osuszana poprzez delikatne poklepywanie, a nie pocieranie.
• Unikanie rozdrapywania zmian skórnych - uważaj, aby dziecko nie rozdrapywało zmian skórnych. Jest to bardzo ważne dla zapobiegania nadkażeniom bakteryjnym i redukcji ryzyka pozostawienia blizn. Można stosować specjalne rękawiczki lub obcinanie paznokci u małych dzieci, aby zminimalizować szkody spowodowane drapaniem.
• Szczególne przypadki - w szczególnych przypadkach, na przykład kiedy jest ciężki przebieg choroby u dorosłych lub osób z osłabionym układem odpornościowym, lekarz może rozważyć zastosowanie leków przeciwwirusowych, które mogą skrócić czas trwania choroby i zmniejszyć ciężkość objawów. Leki te są najbardziej efektywne, gdy zostaną podane w ciągu pierwszych 24 do 72 godzin od pojawienia się wysypki.

Powikłania ospy wietrznej

Ospa wietrzna, choć często przebiega łagodnie, może prowadzić do poważnych powikłań, szczególnie u dorosłych i osób z osłabionym układem odpornościowym. Najczęstszym z nich są nadkażenia bakteryjne wykwitów skórnych, które mogą przerodzić się w sepsę. Tego rodzaju komplikacje stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Inne potencjalne powikłania obejmują szerokie spektrum stanów zapalnych i dysfunkcji różnych organów:

• Zapalenie płuc jest jednym z częstszych poważnych powikłań, szczególnie u osób palących lub z istniejącymi problemami układu oddechowego.
• Zapalenie mięśnia sercowego oraz inne problemy kardiologiczne mogą wynikać z ogólnoustrojowego zapalenia wywołanego przez wirus.
• Zajęcie ośrodkowego układu nerwowego, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, móżdżku, czy mózgu, mogą prowadzić do długotrwałych, poważnych zaburzeń neurologicznych.
• Rzadsze powikłania, takie jak kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenia stawów, zapalenie wątroby, jąder czy narządu wzroku również stanowią poważne wyzwanie medyczne.

Ponadto, ospa wietrzna może wywoływać przedwczesny poród u kobiet w ciąży, zwłaszcza w II i III trymestrze, co wymaga szczególnej opieki medycznej.