Testosteron - badanie, normy, za wysoki, za niski

Stężenie testosteronu u mężczyzn, jak i u kobiet jest bardzo ważne, ponieważ wpływa na organizm, a szczególnie na rozwój cech fizycznych. Zbyt niski poziom testosteronu lub podwyższony poziom testosteronu powinien być kontrolowany, a następnie niwelowany. 

Testosteron - definicja

Testosteron to hormon, który wpływa znacząco na organizm zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Prawidłowy poziom testosteronu jest istotny dla funkcjonowania organizmu. Regulacja jego poziomu odbywa się za pomocą przysadki mózgowej i podwzgórza, które monitorują i dostosowują jego ilość.

Testosteron to podstawowy męski hormon płciowy, który jest wytwarzany głównie w jądrach u mężczyzn.

Definicja testosteronu

U kobiet, hormon ten produkuje się w mniejszych ilościach w jajnikach, korze nadnerczy oraz w łożysku podczas ciąży. Jako hormon androgeniczny, testosteron odpowiada za rozwój męskich cech fizycznych.

Kiedy poziom testosteronu jest zbyt niski, przysadka mózgowa wydziela hormony stymulujące, które aktywizują jądra lub jajniki do zwiększenia produkcji. Większość testosteronu w krwiobiegu jest związana z białkiem SHBG, co czyni go nieaktywnym. Jednak około 10 procent tego hormonu pozostaje aktywne i może oddziaływać na komórki ciała, wpływając na zdrowie i ogólne samopoczucie.

Działanie testosteronu 

Testosteron wpływa na organizm ludzki na różne sposoby, zaczynając swoją działalność już siedem tygodni po zapłodnieniu. Poziom tego hormonu wzrasta w okresie dojrzewania, osiągając maksymalne wartości w późnej adolescencji, a po trzydziestym roku życia zaczyna stopniowo maleć.

Już przed narodzinami testosteron wpływa na formowanie się męskich narządów płciowych. W okresie dojrzewania odpowiada za rozwój charakterystycznych męskich cech – głębszy głos, owłosienie ciała, a także broda. Hormon ten także promuje rozwój masy mięśniowej i wpływa na nasilenie popędu seksualnego.

Organizm reguluje poziom testosteronu poprzez złożony system hormonalny, gdzie podwzgórze informuje przysadkę mózgową o potrzebie produkcji testosteronu, a ta z kolei przekazuje sygnał do jąder. Jest to dynamiczny proces, który dostosowuje się do bieżących potrzeb organizmu.

Testosteron ma również wpływ na zachowania społeczne i emocjonalne, na przykład agresję, dominację, konkurencyjność i poczucie własnej wartości. Poziomy tego hormonu mogą zmieniać się w odpowiedzi na aktywność seksualną oraz uczestnictwo w rywalizacji, co może prowadzić do wzrostu lub spadku jego stężenia w organizmie. Z kolei niski poziom testosteronu to pierwszy krok do utraty pewności siebie, braku motywacji, problemów z koncentracją, uczucia smutku, zaburzeń snu oraz braku energii.

Testosteron wpływa również na procesy fizjologiczne. Badania nad wpływem testosteronu na zdrowie serca i układu krwionośnego przyniosły jednak mieszane wyniki, sugerując zarówno pozytywne, jak i potencjalnie negatywne skutki działania tego hormonu na poziom cholesterolu, ciśnienie krwi oraz zdolność organizmu do rozbijania skrzepów.

Jakie funkcje pełni testosteron? 

Testosteron u mężczyzn zaczyna być produkowany już od 9 tygodnia życia płodowego. Komórki Leydiga w jądrach syntetyzują około 95% tego hormonu, a reszta jest produkowana w nadnerczach. Testosteron ma szeroki zakres funkcji, które są niezbędne dla męskiego organizmu.

Wpływa przede wszystkim na rozwój męskich narządów płciowych, a w tym jądra, pęcherzyki nasienne, moszna, gruczoł krokowy i prącie, oraz utrzymuje ich funkcje w dorosłym życiu. Hormon ten jest również niezbędny w procesie spermatogenezy, czyli produkcji spermy, co ma bezpośredni wpływ na płodność mężczyzn.

Testosteron reguluje także rozwój typowych męskich cech – owłosienie ciała i głęboki ton głosu, które są wynikiem właściwego ustawienia strun głosowych. Wpływa na rozkład tkanki tłuszczowej i utrzymanie funkcji seksualnych, co przekłada się na zdolności reprodukcyjne i seksualne.

Dodatkowo testosteron ma działanie anaboliczne, wspierające wzrost masy mięśniowej poprzez przerost komórek mięśniowych, a także stymuluje wzrost kości długich, współdziałając z hormonem wzrostu. Hormon ten wpływa również na produkcję różnych czynników biologicznych, w tym erytropoetyny, która jest niezbędna w produkcji czerwonych krwinek.

Wskazania do badania testosteronu 

Badanie poziomu testosteronu we krwi zaleca się przeprowadzić w sytuacjach, które mogą wskazywać na zaburzenia związane z jego stężeniem. Test ten jest najczęściej zlecany przez lekarza w kontekście diagnostyki różnych stanów zdrowotnych.

Warto zbadać poziom testosteronu przede wszystkim w przypadkach podejrzenia dysfunkcji jąder, co ma szczególne znaczenie przy problemach z płodnością u mężczyzn. Dodatkowo test jest rekomendowany, gdy występują objawy takie jak:

• opóźnione lub przedwczesne dojrzewanie płciowe u chłopców,
• znaczne obniżenie popędu seksualnego oraz występowanie zaburzeń erekcji,
• pojawienie się guzów jąder lub jajników,
• podejrzenie choroby nowotworowej lub guzów kory nadnerczy,
• przerost kory nadnerczy o charakterze wrodzonym,
• zespół policystycznych jajników u kobiet,
• hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet.

Wskazaniem do badania testosteronu mogą być również objawy wskazujące na zaburzenia hormonalne u kobiet, takie jak obniżenie tonu głosu, łysienie androgeniczne typu męskiego, czy też specyficzny rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie.

Zaleca się konsultację z lekarzem, który na podstawie objawów i innych czynników klinicznych może zdecydować o potrzebie wykonania badania poziomu testosteronu.

Badanie testosteronu u mężczyzn i kobiet

Badanie poziomu testosteronu jest prostym testem krwi, który mierzy ilość testosteronu w krwiobiegu. Badanie testosteronu polega na pobraniu próbki krwi, zazwyczaj z żyły w ramieniu. Proces ten trwa tylko kilka minut i jest przeprowadzany przez wykwalifikowanego technika lub pielęgniarkę. Przygotowanie do badania powinno obejmować

• Konsultację lekarską – zazwyczaj lekarz zaleca, aby badanie zostało wykonane rano, gdyż poziomy testosteronu są najwyższe w pierwszych godzinach po przebudzeniu. To szczególnie ważne w przypadku mężczyzn, ponieważ poziom testosteronu może się różnić w ciągu dnia.
• Post – często zaleca się, aby pacjent był na czczo przed badaniem, czyli nie jadł i nie pił nic poza wodą przez 8-12 godzin przed pobraniem krwi.
• Unikanie pewnych czynników – warto unikać intensywnego wysiłku fizycznego, stresu i spożywania alkoholu na dzień przed badaniem, gdyż mogą one wpływać na wyniki.
• Leki i suplementy – ważne jest, aby poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach, ponieważ niektóre mogą wpływać na poziom testosteronu.

Pobrana próbka krwi jest wysyłana do laboratorium, gdzie jest analizowana w celu określenia poziomu testosteronu. Po otrzymaniu wyników lekarz decyduje, czy pacjent będzie musiał podnieść poziom testosteronu, czy go obniżyć. 

Normy testosteronu 

Normy poziomu testosteronu mogą różnić się w zależności od laboratorium, metody pomiaru oraz wieku osoby badanej. Są jednak typowe normy, które przedstawiają stężenie testosteronu u mężczyzn i kobiet. 

Normy dla mężczyzn

Około 270-1070 ng/dL (nanogramów na decylitr), przy czym większość zdrowych mężczyzn ma poziomy w zakresie 400-600 ng/dL. Poziom testosteronu zwykle osiąga szczyt w wieku około 20 lat i zaczyna stopniowo spadać po 30. roku życia, mniej więcej o 1% rocznie.

Normy dla kobiet

Około 15-70 ng/dL. Poziom testosteronu u kobiet jest znacznie niższy niż u mężczyzn i także może zmieniać się w zależności od wieku, cyklu miesięcznego oraz stanu zdrowia. Poziomy mogą się różnić w zależności od fazy cyklu miesięcznego i menopauzy.

Warto zaznaczyć, że na poziom testosteronu wpływać mogą również:

• Ciąża – podczas ciąży, poziomy testosteronu mogą być wyższe.
• Stan zdrowia – choroby, zaburzenia hormonalne, stosowanie niektórych leków oraz styl życia (np. dieta, poziom aktywności fizycznej) mogą wpłynąć na poziom testosteronu.

Zawsze warto interpretować wyniki badania poziomu testosteronu w kontekście ogólnego stanu zdrowia, symptomów oraz innych wyników badań. W razie wątpliwości czy niepokojących wyników najlepiej skonsultować się z lekarzem, który może zaproponować dalsze badania diagnostyczne lub odpowiednie leczenie.

Niedobór testosteronu 

Niski poziom testosteronu może mieć różnorodne skutki zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet, ponieważ wpływa na różne aspekty zdrowia i funkcjonowania organizmu. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby stężenie testosteronu u kobiet i mężczyzn było regularne monitorowane. 

Niski testosteron u mężczyzn 

U mężczyzn niski testosteron często prowadzi do zmniejszenia libido oraz trudności z osiągnięciem i utrzymaniem erekcji. Może również wpłynąć na ogólny nastrój, powodując uczucie zmęczenia, depresję lub drażliwość. Znacząco wpływa na gospodarkę hormonalną, co może skutkować zwiększeniem masy ciała i zmniejszeniem masy mięśniowej. Ponadto niski poziom tego hormonu może wpływać na gęstość kości, zwiększając ryzyko osteoporozy.

Niski testosteron u kobiet 

U kobiet, które również produkują testosteron, choć w mniejszych ilościach, jego niedobór może objawiać się zmniejszeniem energii życiowej oraz spadkiem motywacji. Kobietom z niskim poziomem testosteronu może towarzyszyć obniżone libido oraz zwiększone ryzyko zaburzeń nastroju, takich jak depresja. Podobnie jak u mężczyzn, może dojść do utraty masy mięśniowej i zwiększenia masy tłuszczowej.

Nadmiar testosteronu

Zbyt wysoki poziom testosteronu również może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych zarówno u mężczyzn, jak i kobiet.

Wysokie stężenie testosteronu u mężczyzn

U mężczyzn nadmiar testosteronu często wiąże się z agresywnym zachowaniem oraz impulsywnością. Może również przyczynić się do problemów ze snem i zwiększonej drażliwości. Nadmiar tego hormonu wiąże się także z ryzykiem rozwoju łysienia androgenowego, czyli typowego męskiego łysienia wzorcowego. Ważnym aspektem jest także wpływ na układ sercowo-naczyniowy, w tym możliwe zwiększenie poziomu złego cholesterolu, co może prowadzić do chorób serca. Wysoki testosteron może również sprzyjać powstawaniu trądziku oraz innych problemów skórnych.

Wysokie stężenie testosteronu u kobiet

U kobiet, zbyt wysoki poziom testosteronu może manifestować się nie tylko wzrostem owłosienia na twarzy i ciele w sposób typowy dla mężczyzn, ale także zgrubieniem głosu. Może dojść do zaburzeń miesiączkowania oraz trudności z zajściem w ciążę. Podobnie jak u mężczyzn, u kobiet również nadmiar testosteronu może przyczynić się do agresji oraz problemów z zachowaniem. Kobiety mogą także doświadczać zwiększonej masy mięśniowej oraz zmniejszenia tkanki tłuszczowej.