Zapalenie opryszczkowate skóry - co to jest, przyczyny, objawy

Opryszczkowate zapalenie skóry wywołuje charakterystyczne zmiany skórne, które atakują poszczególne miejsca. Zrozumienie tej choroby wymaga spojrzenia zarówno na jej objawy skórne, jak i możliwe powiązania z innymi stanami zdrowotnymi. Dopiero wtedy będzie można podjąć właściwe decyzje terapeutyczne. Czym dokładnie jest Zapalenie opryszczkowate skóry?

Zapalenie opryszczkowate skóry - definicja

Opryszczkowate zapalenie skóry to choroba, która charakteryzuje się pojawieniem się intensywnie swędzących wykwitów skórnych w postaci pęcherzy, które najczęściej lokalizują się na łokciach, kolanach, plecach i pośladkach.

Zapalenie opryszczkowate skóry (choroba Duhringa, dermatitis herpetiformis (DH), to rzadka choroba autoimmunologiczna.

Definicja zapalenia opryszczkowatego skóry

Choroba ta jest związana z celiakią, gdyż w jej patogenezie znacząca jest reakcja na gluten. Mechanizm polega na błędnej reakcji przeciwciał IgA, które atakują skórę, powodując jej zapalenie i tworzenie pęcherzy. DH nie jest zakaźne i nie wynika z infekcji wirusowej, co odróżnia je od opryszczki wargowej.

Objawy opryszczkowatego zapalenia skóry

Objawy zapalenia opryszczkowatego skóry są wielorakie i zwykle obejmują różnorodne zmiany skórne. Charakterystyczne są grudki, rumienie, wykwity pokrzywkowate oraz drobne pęcherzyki, które układają się festonowato i opryszczkowato, tworząc symetryczne wzory na skórze. Najczęstsze lokalizacje tych zmian to łokcie, kolana, okolica krzyżowa i pośladki, łopatki oraz owłosiona skóra głowy i twarz.

Odmiana Cottiniego choroby ogranicza się głównie do kolan i łokci. Oprócz zmian widocznych, bardzo charakterystyczne dla tej choroby są intensywne doznania świądu, pieczenia, a nawet bólu, które są niewspółmierne do widocznych zmian skórnych. To często prowadzi do rozdrapywania wykwitów, co może utrudniać zaobserwowanie pierwotnych pęcherzyków, zamiast tego pojawiają się przeczosy.

W przypadku dzieci często obserwuje się objawy złego wchłaniania, co może wiązać się z celiakią, z którą DH jest związane. U dorosłych, mimo że w około 90% występują zmiany jelitowe, rzadko objawiają się one klinicznie. W niektórych przypadkach u pacjentów mogą również rozwijać się niedobory kaloryczne, witaminowe i mineralne.

Czynniki zaostrzające zapalenie opryszczkowate skóry

Zaostrzenie objawów opryszczkowatego zapalenia skóry może być wywołane przez różne czynniki. Najistotniejszym z nich jest spożywanie produktów zawierających gluten. Jako że DH jest powiązane z celiakią, substancje te mogą wywoływać reakcję autoimmunologiczną prowadzącą do nasilenia zmian skórnych.

Innym czynnikiem mogącym przyczyniać się do zaostrzenia choroby Duhringa jest ekspozycja na jod, który może być obecny w lekach, pokarmach takich jak sól jodowana, ryby morskie, groch, wiśnie, pomarańcze, a także w powietrzu w okolicach nadmorskich. Jod może stymulować proces zapalny w skórze, co skutkuje pojawieniem się lub nasileniem istniejących zmian.

Współistniejące choroby infekcyjne mogą destabilizować układ odpornościowy, co również może przyczyniać się do pojawienia się lub nasilenia objawów DH. Stres także jest uznawany za czynnik nasilający objawy, gdyż może on wpływać na ogólny stan zapalny organizmu oraz na reaktywność układu odpornościowego. Dlatego zarządzanie stresem jest ważnym elementem kontroli przebiegu choroby.

Rozpoznanie opryszczkowatego zapalenia skóry

Diagnoza opryszczkowatego zapalenia skóry, czyli choroby Duhringa, wymaga kompleksowego podejścia medycznego i zazwyczaj rozpoczyna się od wizyty u dermatologa. Specjalista ten nie tylko dokona oceny klinicznej, ale także w razie potrzeby może skierować pacjenta do gastroenterologa lub dietetyka, co jest istotne z uwagi na związek DH z celiakią. Jak dokładnie wygląda diagnoza choroby o podłożu autoimmunologicznym, czyli opryszczkowatego zapalenia skóry?

• Bezpośrednie badanie immunofluorescencyjne – jest to podstawowe badanie, które pozwala na wykrycie złogów przeciwciał w skórze, szczególnie IgA, w okolicy zmian skórnych. To badanie jest bardzo pomocne w różnicowaniu DH od innych dermatoz.
• Badanie na obecność przeciwciał IgA EmA w surowicy krwi – przeciwciała te są często związane z celiakią, co może wspierać diagnozę DH w kontekście współistnienia zaburzeń jelitowych.
• Badanie endoskopowe z biopsją jelita cienkiego – pozwala na ocenę stanu kosmków jelitowych, co jest istotne dla wykrycia celiakii, która często współwystępuje z chorobą dermatitis herpetiformis. Chociaż zmiany jelitowe mogą nie być zawsze obecne, to ich stwierdzenie może wspomagać diagnozę.
• Biopsja zdrowej skóry – uznawana za bardzo wiarygodne badanie w przypadku DH, polega na pobraniu próbki klinicznie niezmienionej skóry i przeprowadzeniu badania histopatologicznego. Wynik tego badania może być kluczowy do postawienia ostatecznego rozpoznania.

W diagnozowaniu choroby Duhringa istotne jest rozpoznanie objawów klinicznych, które w połączeniu z wynikami specjalistycznych badań pozwala na efektywne i precyzyjne rozpoznanie. Ponieważ choroba ta jest związana z reakcją autoimmunologiczną, ważne jest też kompleksowe podejście obejmujące potencjalne związki z innymi chorobami autoimmunologicznymi, jak celiakia.

Leczenie opryszczkowatego zapalenia skóry

Leczenie opryszczkowego zapalenia skóry, czyli choroby Dühringa, jest złożone i wieloaspektowe, wymagające indywidualnego podejścia i ścisłej współpracy z różnymi specjalistami medycznymi. Jak wyglądają podstawowe kroki w leczeniu opryszczkowatego zapalenia skóry?

• Dieta bezglutenowa – ważnym elementem terapii jest wyeliminowanie glutenu z diety. Gluten jest głównym czynnikiem wywołującym reakcje autoimmunologiczne w DH, związanych również z celiakią. Dokładne czytanie etykiet produktów spożywczych jest niezbędne, ponieważ gluten może być dodawany do wielu produktów, w tym sosów, dań gotowych, wędlin, a nawet jogurtów czy lodów. Warto dodać, że stopień nietolerancji glutenu u chorych z chorobą Duhringa jest zróżnicowany.
• Dieta ubogojodowa – jod może nasilać objawy DH, dlatego zaleca się ograniczenie spożycia pokarmów bogatych w jod, takich jak ryby morskie, owoce morza, czy jaja. Jednakże, ze względu na jego ważną rolę w funkcjonowaniu tarczycy, konieczne jest zachowanie odpowiedniego bilansu tego pierwiastka.
• Leczenie farmakologiczne – leki sulfonamidowe, a szczególnie dapson, są często stosowane w leczeniu DH ze względu na ich skuteczność w zmniejszaniu stanu zapalnego skóry. Chociaż dapson nie wpływa na ewentualne zmiany w jelicie cienkim, jest skuteczny w redukcji objawów skórnych.
• Monitorowanie i konsultacje specjalistyczne – regularne wizyty u dermatologa, gastroenterologa i dietetyka pomagają w monitorowaniu przebiegu choroby oraz dostosowaniu terapii. Wczesna i odpowiednia diagnoza, w tym badania są konieczne dla skutecznego leczenia.

Opryszczkowate zapalenie skóry to przykład choroby, w której każdy przypadek jest unikalny, a leczenie powinno być dostosowane do indywidualnej tolerancji na terapię, obecności chorób współistniejących oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Wszelkie decyzje terapeutyczne powinny być podejmowane po konsultacji z odpowiednimi specjalistami zdrowotnymi.

Opryszczkowate zapalenie skóry a inne choroby

Różnicowanie choroby Duhringa wymaga uwagi, ponieważ objawy mogą przypominać inne schorzenia skórne. Do najczęściej mylonych należy pęcherzyca opryszczkowata, zarówno w formie zwykłej jak i liściastej, gdzie podobnie jak w DH, pojawiają się pęcherze na skórze. Różnica tkwi głównie w mechanizmie powstawania tych zmian, co ma kluczowe znaczenie w wyborze leczenia.

Innym stanem, który może przypominać DH, jest wyprysk rozsiany, charakteryzujący się rozległymi, swędzącymi i często zaczerwienionymi obszarami skóry. Podobnie wygląda również atopowe zapalenie skóry, które również objawia się intensywnym świądem i zmianami zapalnymi, ale często jest związane z alergiami i występuje w innych lokalizacjach.

Nie można też pominąć świądu o różnych etiologiach, na przykład świądu starczego, neurogennego czy psychogennego, a także związanego z chorobami metabolicznymi. Każdy z nich może prowadzić do intensywnego drapania i wtórnych zmian skórnych.