• KOSZYK 0 (0 zł)
    Brak produktów w koszyku.
medicon.plCzytelnia ChorobyChoroby i dolegliwości skóry › Ziarniniak obrączkowaty - co to jest, przyczyny, objawy

Ziarniniak obrączkowaty - co to jest, przyczyny, objawy

Data publikacji: 2024-07-29
Autor: Redakcja medicon.pl

Ziarniniak obrączkowaty (granuloma annulare) to choroba, która budzi wiele pytań wśród pacjentów i specjalistów. Skórne zmiany, które wywołuje, mogą być nie tylko źródłem dyskomfortu, ale także estetycznym problemem, wpływając na samopoczucie i jakość życia dotkniętych osób. Przyczyny tej choroby pozostają niejasne, co dodatkowo komplikuje jej diagnozowanie i leczenie.

Ziarniniak obrączkowaty - definicja

Etiologia ziarniniaka obrączkowatego jest nieznana, jednak uważa się, że może być związana z reakcjami immunologicznymi. Choroba może dotykać zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej przebieg jest zazwyczaj łagodny, choć zmiany mogą utrzymywać się przez długi czas.

Ziarniniak obrączkowaty (granuloma annulare) to łagodna, przewlekła choroba skóry charakteryzująca się występowaniem pierścieniowatych, grudkowatych zmian.

Definicja ziarniniaka obrączkowatego

Zmiany te często pojawiają się na dłoniach, stopach, nadgarstkach oraz kostkach. Zmiany chorobowe występujące w tym schorzeniu charakteryzują się tworzeniem ziarniniaków – małych grudek powstałych w wyniku reakcji zapalnej.

Postacie ziarniniaka obrączkowatego

Ziarniniak obrączkowaty może występować w kilku różnych postaciach, które różnią się pod względem lokalizacji zmian skórnych, wyglądu oraz charakterystyki klinicznej:

Ziarniniak obrączkowaty typowy

Jest to najczęstsza postać ziarniniaka obrączkowatego. Objawia się jako pojedyncze lub mnogie, pierścieniowate zmiany skórne. Zmiany mają zazwyczaj o średnicy od kilku milimetrów do kilku centymetrów i mogą występować na dłoniach, stopach, nadgarstkach, kostkach oraz innych częściach ciała.

Zmiany są zazwyczaj bezobjawowe i ustępują samoistnie po pewnym czasie.

Ziarniniak obrączkowaty podskórny

Jest to rzadsza postać ziarniniaka obrączkowatego. Zmiany występują głównie w postaci guzów podskórnych. Mogą być one pojedyncze lub liczne i występować głównie na kończynach, szczególnie na przedramionach i udach. Mogą mieć twardą konsystencję i są zazwyczaj bezbolesne.

Leczenie tej postaci może być bardziej skomplikowane niż w przypadku zmian skórnych.

Ziarniniak obrączkowaty perforujący

W tej postaci występują guzki na dalszych częściach kończyn. Charakter niepokojących zmian typowych dla tej odmiany choroby można ustalić dzięki biopsji.

Ziarniniak obrączkowaty rozsiany

Jest to bardzo rzadka postać ziarniniaka obrączkowatego. Charakteryzuje się licznymi, drobnymi grudkami lub pierścieniowatymi zmianami rozsianymi po całym ciele. Zmiany te mogą być niewielkie i mogą łatwo zostać przeoczone lub zinterpretowane jako inne schorzenia skórne.

Ziarniniak obrączkowaty rozsiany wymaga często specjalistycznej diagnostyki różnicowej i indywidualnego podejścia do leczenia.

Przyczyny ziarniniaka obrączkowatego

Przyczyny ziarniniaka obrączkowatego pozostają nie do końca poznane, jednak istnieje kilka hipotez i czynników, które mogą mieć związek z jego występowaniem:

  • Reakcje immunologiczne - wiele badań sugeruje, że ziarniniak obrączkowaty może być wynikiem nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego, w której organizm atakuje własne tkanki skóry.
  • Czynniki genetyczne - predyspozycje genetyczne mogą odgrywać rolę w rozwoju tej choroby. W rodzinach, w których występuje ziarniniak obrączkowaty, obserwuje się wyższe ryzyko wystąpienia tej choroby.
  • Infekcje - niektóre przypadki ziarniniaka obrączkowatego są kojarzone z infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi, takimi jak wirusowe zapalenie wątroby, HIV czy borelioza.
  • Czynniki środowiskowe - ekspozycja na pewne substancje chemiczne lub fizyczne urazy skóry mogą prowokować rozwój zmian ziarniniakowych.
  • Choroby przewlekłe - istnieją doniesienia o związku ziarniniaka obrączkowatego z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca typu 1 czy choroby tarczycy.
  • Leki - w rzadkich przypadkach, niektóre leki mogą indukować pojawienie się zmian ziarniniakowych na skórze.

Pomimo tych licznych teorii, dokładny mechanizm powstawania ziarniniaka obrączkowatego nie jest w pełni zrozumiały, co utrudnia jednoznaczne wskazanie przyczyny tej choroby.

Objawy ziarniniaka obrączkowatego

Ziarniniak obrączkowaty charakteryzuje się specyficznymi objawami skórnymi, które mogą różnić się w zależności od postaci choroby. Do głównych objawów należą:

  • Grudkowate zmiany skórne - wczesne ogniska chorobowe to małe, twarde, grudkowate zmiany na skórze, które mogą mieć różnorodny kolor. Grudki te mogą się zlewać, tworząc pierścieniowate wzory.
  • Pierścieniowate wykwity - typowym objawem ziarniniaka obrączkowatego są pierścieniowate wykwity, które mogą mieć średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Centrum zmiany może być lekko zagłębione.
  • Lokalizacja zmian - najczęściej zmiany pojawiają się na dłoniach, palcach, stopach, nadgarstkach oraz kostkach. Mogą również występować na innych częściach ciała, takich jak ramiona czy tułów.
  • Świąd i dyskomfort - choć ziarniniak obrączkowaty zazwyczaj nie powoduje bólu, niektóre osoby mogą odczuwać łagodny świąd lub dyskomfort w miejscu zmian.
  • Przebieg choroby - zmiany mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy lub lat, ale zwykle ustępują samoistnie bez pozostawiania blizn. W niektórych przypadkach mogą jednak nawracać.
  • Rzadkie postacie - istnieją również rzadkie formy ziarniniaka obrączkowatego (takie jak postać podskórna, która objawia się guzowatymi zmianami pod skórą) oraz postać rozsiana, którą charakteryzują liczne rozsiane zmiany łatwe do zaważenia na całym ciele jako rozkwity. charakteryzująca się licznymi, drobnymi wykwitami rozsianymi po całym ciele.

Rozpoznanie ziarniniaka obrączkowatego opiera się na ocenie klinicznej i dermatoskopowej zmian skórnych oraz, w razie potrzeby, na badaniu histopatologicznym bioptatu skóry.

Leczenie ziarniniaka obrączkowatego

Leczenie ziarniniaka obrączkowatego zależy od nasilenia objawów oraz lokalizacji zmian skórnych. W wielu przypadkach, zwłaszcza jeśli zmiany są niewielkie i nie powodują dyskomfortu, leczenie może nie być konieczne, ponieważ choroba często ustępuje samoistnie. W sytuacjach, gdy zmiany są rozległe, powodują dyskomfort lub wpływają na estetykę, stosuje się różne metody terapeutyczne:

  • Kortykosteroidy:
    • Leczenie miejscowe - kremy i maści zawierające kortykosteroidy mogą być stosowane bezpośrednio na zmiany skórne, aby zmniejszyć stan zapalny i przyspieszyć gojenie.
    • Iniekcje - wstrzykiwanie kortykosteroidów bezpośrednio w zmiany skórne może być skuteczne w przypadku uporczywych lub większych zmian.
  • Krioterapia - zamrażanie zmian ciekłym azotem może pomóc w ich redukcji, szczególnie w przypadku mniejszych, pojedynczych zmian.
  • Leki immunosupresyjne - w przypadkach opornych na inne leczenie, stosuje się leki hamujące układ odpornościowy, takie jak metotreksat czy cyklosporyna. Są to jednak opcje rozważane tylko w cięższych przypadkach ze względu na potencjalne skutki uboczne.
  • Fototerapia - naświetlanie skóry promieniami UVA lub UVB może być pomocne, zwłaszcza w przypadkach rozległych lub rozsianych zmian.
  • Leki przeciwmalaryczne - leki, takie jak hydroksychlorochina, są czasami stosowane, choć ich skuteczność może być zmienna.
  • Antybiotyki - w niektórych przypadkach, szczególnie jeśli istnieje podejrzenie związku z infekcją bakteryjną, mogą być stosowane antybiotyki, takie jak minocyklina.
  • Terapie laserowe - lasery frakcyjne i inne typy laserów mogą być używane do leczenia zmian skórnych, choć ich skuteczność może się różnić.
  • Leki biologiczne - w niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli ziarniniak obrączkowaty jest związany z innymi chorobami autoimmunologicznymi, mogą być stosowane nowoczesne leki biologiczne.

Wybór odpowiedniego leczenia zależy od indywidualnego przypadku pacjenta, a decyzja powinna być podejmowana przez dermatologa na podstawie oceny klinicznej oraz odpowiedzi na wcześniejsze terapie.

Źródła:
  • Anna Zalewska-Janowska, Honorata Błaszczyk, Choroby skóry. PZWL, 2008.
  • A. Pituch-Noworolska, Immunologiczne choroby skóry. Edra Urban & Partner, 2020.
  • Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.