PRZYCZYNY ZABURZEŃ ARTYKULACJI ZLOKALIZOWANE W UKŁADZIE OBWODOWYM

Spis treści

Część 1
Anatomiczne, fizjologiczne i środowiskowe 
uwarunkowania artykulacji w świetle literatury przedmiotu

1. Przyczyny dyslalii w literaturze przedmiotu   17

2. Budowa i funkcjonowanie obwodowego aparatu mowy
jako czynnika warunkującego prawidłową artykulację     21

2.1. Układ oddechowy w ocenie logopedycznej     21
2.2. Narząd fonacyjny     23
2.3. Aparat artykulacyjny w badaniu logopedycznym     24
2.3.1. Jamy nasady     25
2.3.2. Podniebienie twarde     28
2.3.3. Podniebienie miękkie     29
2.3.4. Język     30
2.3.5. Wargi i policzki     35
2.3.6. Zęby i zgryz     36
2.4. Wady budowy narządów nasady jako przyczyna 
zaburzeń artykulacji     37
2.4.1. Nieprawidłowości w budowie języka     38
2.4.1.1. Ankyloglosja     38
2.4.1.2. Makroglosja i mikroglosja     44
2.4.2. Nieprawidłowości w budowie podniebienia   44
2.4.2.1. Etiologia rozszczepów podniebienia     45
2.4.2.2. Wybrane podziały rozszczepów podniebienia 
i ich charakterystyka     46
2.4.3. Wady zgryzu     52
2.4.3.1. Tyłozgryzy     53
2.4.3.2. Przodozgryzy     55
2.4.3.3. Zgryzy krzyżowe     58
2.4.3.4. Zgryz przewieszony     60
2.4.3.5. Zgryz otwarty     60
2.4.3.6. Zgryzy głębokie     62

3. Czynności fizjologiczne w obrębie narządu mowy 
jako uwarunkowania artykulacji     63

3.1. Rozwój czynności fizjologicznych 
w obrębie aparatu artykulacyjnego     64
3.2. Funkcje w obrębie aparatu artykulacyjnego 
oceniane podczas badania logopedycznego     66
3.2.1. Odgryzanie     66
3.2.2. Żucie     67
3.2.3. Połykanie     67
3.3. Nieprawidłowe czynności fizjologiczne i nawyki ruchowe 
jako przyczyny zaburzeń artykulacji     70
3.3.1. Dysfunkcje     70
3.3.1.1. Dysfunkcje wynikające z nieprawidłowego układania niemowlęcia w czasie snu i karmienia     70
3.3.1.2. Karmienie sztuczne     71
3.3.1.3. Dysfunkcja połykania     71
3.3.1.4. Dysfunkcje oddychania     72
3.3.1.5. Dysfunkcje żucia     72
3.3.2. Parafunkcje     72
3.3.2.1. Nawykowe ssanie smoczka, palca, innych narządów
i przedmiotów     73

4. Działanie i badanie obwodowego narządu słuchu     73

4.1. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu     74
4.2. Zaburzenia słuchu     75
4.3. Przyczyny uszkodzeń słuchu   76
4.4. Rodzaje uszkodzeń słuchu   77
4.5. Konsekwencje uszkodzeń słuchu   79
4.6. Niedosłuch jako przyczyna nieprawidłowości artykulacji   80
4.7. Orientacyjne badanie słuchu   81

5. Udział ośrodkowego układu nerwowego w procesie artykulacji     82

5.1. Słuch fonematyczny     83
5.1.1. Słuch fonematyczny w ocenie logopedycznej     84
5.2. Kinestezja artykulacyjna     85
5.2.1. Kinestezja mowy w ocenie logopedycznej     85

6. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju wymowy     86

Część 2
Metodologiczne podstawy badań własnych

1. Cel badań        91

2. Procedura i kolejność zbierania materiału        92

3. Przebieg badań        92

4. Metoda zbierania materiału do oceny biologicznych uwarunkowań
mowy         93

5. Wybrane narzędzia badawcze do badania biologicznych uwarunkowań 
mowy        94

5.1. Badanie sprawności aparatu artykulacyjnego        95
5.2. Badanie budowy aparatu artykulacyjnego        98
5.3. Badanie czynności fizjologicznych w obrębie 
aparatu artykulacyjnego     100
5.3.1. Badanie toru oddechowego     100
5.3.2. Badanie sposobu odgryzania i żucia     101
5.3.3. Badanie sposobu połykania     101

6. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami     102

7. Teren badań     106

8. Charakterystyka grupy badawczej na podstawie danych z ankiet     107

8.1. Typ rodzin i sytuacja rodzinna badanych dzieci     107
8.2. Wykształcenie rodziców i sytuacja materialno-mieszkaniowa 
rodzin badanych dzieci     107
8.3. Sytuacja opiekuńczo-wychowawcza w rodzinach badanych dzieci     108
8.4. Dane z okresu prenatalnego, porodu i okresu okołoporodowego     108
8.5. Dane dotyczące rozwoju dziecka w okresie niemowlęcym, 
poniemowlęcym i przedszkolnym     108
8.6. Dane dotyczące rozwoju czynności fizjologicznych 
w obrębie aparatu artykulacyjnego dziecka     109
8.7. Dane dotyczące stanu zdrowia badanych dzieci     109

Część 3
Prezentacja wyników badań własnych

1. Diagnoza biologicznych uwarunkowań rozwoju mowy 
jako przyczyn zaburzeń artykulacji       113

1.1. Wyniki oceny słuchu fonematycznego i kinestezji artykulacyjnej      114
1.2. Wyniki oceny słuchu fizycznego      114
1.3. Wyniki badania czynności fizjologicznych 
w obrębie aparatu artykulacyjnego      115
1.3.1. Ocena sposobu oddychania      116
1.3.2. Ocena sposobu połykania      117
1.3.3. Ocena sposobu żucia      118
1.3.4. Ocena sposobu odgryzania      118
1.4. Wyniki badania budowy aparatu artykulacyjnego      119
1.4.1. Ocena stanu zgryzu     120
1.4.2. Ocena stanu zębów     120
1.4.3. Ocena budowy języka      121
1.4.4. Ocena budowy podniebienia      121

2. Diagnoza sprawności języka i warg u dzieci 
z zaburzeniami artykulacji z przyczyn obwodowych      122

2.1. Wyniki oceny sprawności języka      122
2.2. Wyniki oceny sprawności warg      123

3. Wpływ wad w budowie aparatu artykulacyjnego 
na zaburzenia artykulacji spółgłosek u dzieci      123

3.1. Wady w budowie języka jako przyczyna zaburzeń 
artykulacji spółgłosek     124
3.1.1. Występowanie wady w budowie języka 
w najczęstszych zaburzeniach artykulacji spółgłosek     124
3.1.2. Występowanie określonych zaburzeń artykulacji 
u dzieci z wadami w budowie języka      125
3.2. Wady zgryzu jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek      126
3.3. Wady budowy podniebienia jako przyczyna zaburzeń artykulacji    128

4. Wpływ nieprawidłowych funkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego 
na zaburzenia artykulacji spółgłosek      129

4.1. Nieprawidłowa funkcja oddychania 
jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek      129
4.2. Nieprawidłowa funkcja połykania 
jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek      130

5. Wpływ zaburzeń obwodowych na sprawność języka i warg      132

5.1. Wpływ wad zgryzu na sprawność języka i warg      132
5.2. Wpływ wad budowy języka na sprawność języka i warg      134
5.3. Wpływ zaburzonych funkcji połykania i oddychania
na sprawność języka i warg      135

Zakończenie i wnioski      137

Bibliografia       143

Spis tabel, rycin i wykresów      155