WYBRANE PRZESTRZENIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI TEORIA, DIAGNOZA, BADANIA

Opis

Wybrane przestrzenie niepełnosprawności Teoria, diagnoza, badania

Autor: Mateusz Penczek, Anida Szafrańska

Książkę rozpoczyna tekst naszego autorstwa, na temat funkcjonowania społecznego osób, u których zdiagnozowano zaburzenia ze spektrum autyzmu, oraz osób ze schizofrenią. Omawiając różne sposoby rozumienia tego, czym jest funkcjonowanie społeczne, ukazujemy jego specyfikę oraz uwarunkowania w odniesieniu do jednostek diagnostycznych. W konkluzji zwracamy uwagę na niesatysfakcjonujący stan wiedzy dotyczącej funkcjonowania społecznego osób, u których mamy do czynienia ze współwystępowaniem zaburzeń ze spektrum autyzmu i schizofrenii.

Kolejne dwa artykuły poświęcone są problematyce diagnozy. Bogumiła Bobik zajmuje się diagnozą zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Autorka opisuje proces zbierania danych o dziecku, dzieląc go na dwa, zróżnicowane pod względem liczby zadań, etapy. Przedstawia również dostępne i możliwe do zastosowania w praktyce pedagogicznej narzędzia diagnozy.

Marta Niemiec skupia się zaś na specyficznych obszarach diagnozy środowiska rodzinnego osób z niepełnosprawnością oraz związanych z tym problemach etycznych. Autorka zwraca uwagę na problemy adaptacyjne oraz trudne sytuacje rodzin wychowujących osoby z niepełnosprawnością, a także omawia elementy zakłócające proces diagnostyczny oraz zjawisko oporu rodziców, będące swoistą reakcją na zaburzenia w kontakcie diagnostycznym. Rozważania kończy postulatem wszechstronnego przygotowania pedagogów specjalnych do współpracy z rodzinami osób z niepełnosprawnością oraz wyposażenia tej grupy w kompetencje diagnostyczne pozwalające na rozpoznanie sytuacji rodzin i projektowanie działań pomocowych.

Doskonalenie posiadanych i nabywanie nowych kompetencji przez pedagogów specjalnych oznacza pozostawanie w roli uczącego się podmiotu. Problematyka ta stała się podstawą rozważań metodologicznych Iwony Wendreńskiej. Jej tekst poświęcony jest zagadnieniom związanym z prowadzeniem wśród pedagogów specjalnych badań metodą zogniskowanego wywiadu grupowego. Prezentowana technika badawcza, będąca specyficzną formą dyskusji, od kilkunastu lat jest stosowana na gruncie nauk pedagogicznych. Wpisuje się w paradygmat badań jakościowych. Autorka omawia możliwości i ograniczenia tej techniki oraz podaje przykład badań własnych, w których posłużyła się wywiadem fokusowym.

Artykuł Edyty Nieduziak poświęcony jest zagadnieniu przygotowania dorosłych osób z autyzmem do podjęcia pracy oraz roli, jaką w tym procesie odgrywają rodzice/opiekunowie i asystenci osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). Autorka przedstawia projekty aktywizacji zawodowej osób z ASD, a także trudności wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania społecznego. Ta specyfika funkcjonowania społecznego, w tym duża zależność osób z ASD od opiekunów, wymusza złożoność działań podejmowanych w ramach realizowanych projektów. Zaprezentowane w tekście wyniki badań ukazują problemy doświadczane przez asystentów i rodziców wspomagających osoby z ASD w przygotowaniu do zatrudnienia.

Tomasz Kasprzak wprowadza czytelnika w problematykę niepełnosprawności sprzężonej, czyniąc podmiotem swoich rozważań osoby głuchoniewidome. Ukazuje trudności w pełnieniu ról społecznych przez osoby z tym rodzajem niepełnosprawności. Podkreśla przy tym, że uwarunkowania środowiskowe są ważnymi czynnikami ograniczającymi osiąganie niezależności przez te osoby. Na tym tle przedstawia kierunki dotychczasowych badań, których tematyka oscyluje wokół zagadnień ogólnych lub terminologii. Stan badań nad rolami społecznymi osób głuchoniewidomych prowadzonych w Polsce i Republice Czeskiej uznaje za zdecydowanie niezadowalający, postulując kontynuację i prowadzenie nowych projektów badawczych, których wyniki mogą stać się impulsem do wprowadzenia zmian systemowych.

Tematyka wczesnego wspomagania rozwoju jest istotnym przedmiotem zainteresowania pedagogów specjalnych. Analizując tę problematykę, Daria Rajda-Marek koncentruje się na udziale rodziców w procesie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Przedstawia wyniki badań własnych dotyczących oceny procesu wczesnego wspomagania rozwoju, zaangażowania rodziców oraz identyfikacji trudności, z którymi muszą się zmierzyć rodzice dzieci z tym rodzajem niepełnosprawności.

Poszczególne teksty ukazują przede wszystkim zainteresowania ich autorów oraz są przyczynkiem do dalszych rozważań teoretycznych i eksploracji badawczych. Żywimy nadzieję, że zamieszczone w tomie artykuły wzbudzą refleksję oraz staną się inspiracją do dalszych działań w wymiarze teoretycznym, empirycznym oraz praktycznym. Ze swej strony pragniemy złożyć serdeczne podziękowania autorom, którzy zechcieli podzielić się swoimi zainteresowaniami badawczymi oraz dokonaniami. 

Mateusz Penczek, Anida Szafrańska