Postępujący rozwój cywilizacyjny i towarzyszące mu rosnące tempo życia spowodowało zmianę jego stylu, który dalece odbiega od uznanego za prawidłowy - z punktu widzenia zdrowia.
Prawidłowe żywienie to takie, które zapewnia dostarczenie codziennie organizmowi ponad 80 różnych składników, przy czym wymagane są odpowiednie proporcje w ich ilościach dla pełnego wykorzystania przez ustrój człowieka. Spełnienie tego wymogu wymaga nie tylko określonej wiedzy z tego zakresu, ale również znajomości metodyki badawczej, pozwalającej na ocenę realizacji prawidłowego żywienia.
Podręcznik obejmuje wstęp wprowadzający w problematykę zagadnienia oraz kolejne rozdziały poświęcone metodyce badań spożycia żywności, sposobu żywienia i stanu odżywienia. Na zakończenie omawia referencyjne wartości spożycia pod kątem praktycznego ich wykorzystania w racjonalizacji żywienia.
Tagi: dietetyka podręcznik ,
Przedmowa ... 9
1. Wstęp ... 11
1.1. Problematyka oceny żywienia ... 11
1.2. Podstawowe pojęcia i systemy oceny żywienia ... 14
1.3. Metodyka badań oceny żywienia ... 18
1.3.1. Ogólny podział metod ... 18
1.3.2. Zasady doboru próby badanej ... 23
1.3.3. Biomarker żywieniowy ... 24
1.3.4. Zasady obliczania i interpretacji wyników ... 27
1.4. Literatura uzupełniająca ... 28
2. Metody oceny spożycia żywności ... 29
2.1. Wprowadzenie ... 29
2.2. Podział i charakterystyka metod ... 30
2.2.1. Wiadomości ogólne ... 30
2.2.2. Techniki obliczeniowe ... 31
2.2.3. Techniki rejestracyjne ... 33
2.2.4. Techniki wywiadowcze ... 33
2.2.5. Wybór metody ... 35
2.3. Interpretacja wyników, źródła błędów ... 38
2.4. Literatura uzupełniająca ... 39
3. Metody oceny sposobu żywienia ... 41
3.1. Wprowadzenie ... 41
3.2. Podział i charakterystyka metod ... 45
3.2.1. Wiadomości ogólne ... 45
3.2.2. Metody jakościowe ... 46
3.2.3. Metody ilościowe ... 52
3.2.4. Metody jakościowo-ilościowe ... 53
3.2.5. Wybór metody ... 55
3.3. Literatura uzupełniająca ... 56
4. Metody oceny stanu odżywienia ... 57
4.1. Wprowadzenie ... 57
4.2. Materiał biologiczny w badaniach stanu odżywienia ... 61
4.3. Podział i charakterystyka metod ... 64
4.3.1. Wiadomości ogólne ... 64
4.3.2. Metody antropometryczne ... 65
4.3.3. Metody laboratoryjne ... 72
4.3.4. Metody medyczne ... 77
4.4. Literatura uzupełniająca ... 77
5. Biomarkery spożycia energii i wybranych składników pokarmowych ... 78
5.1. Biomarkery spożycia energii ... 78
5.2. Biomarkery spożycia kwasów tłuszczowych ... 80
5.3. Biomarkery spożycia białka ... 83
5.4. Biomarkery spożycia wybranych składników mineralnych ... 84
5.5. Literatura uzupełniająca ... 84
6. Biomarkery oceny stanu odżywienia białkiem ... 85
6.1. Wprowadzenie ... 85
6.2. Podział i charakterystyka biomarkerów ... 86
6.2.1. Wiadomości ogólne ... 86
6.2.2. Biomarkery biochemiczne białek somatycznych ... 87
6.2.3. Biomarkery biochemiczne białek trzewiowych ... 88
6.2.4. Biomarkery biochemiczne metabolizmu białka ... 90
6.2.5. Biomarkery funkcjonalne ... 92
6.3. Interpretacja danych ... 94
6.4. Literatura uzupełniająca ... 94
7. Biomarkery oceny stanu odżywienia witaminami ... 95
7.1. Wprowadzenie ... 95
7.2. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ... 97
7.2.1. Witamina A ... 97
7.2.1.1. Biomarkery izotopowe ... 98
7.2.1.2. Biomarkery biochemiczne ... 99
7.2.1.3. Biomarkery funkcjonalne ... 102
7.2.1.4. Biomarkery kliniczne ... 103
7.2.2. Witamina D ... 104
7.2.2.1. Biomarkery biochemiczne ... 105
7.2.2.2. Biomarkery funkcjonalne ... 107
7.2.3. Witamina E ... 107
7.2.3.1. Biomarkery biochemiczne ... 108
7.2.3.2. Biomarkery funkcjonalne ... 109
7.3. Witaminy rozpuszczalne w wodzie ... 110
7.3.1. Witamina C ... 110
7.3.1.1. Biomarkery biochemiczne ... 111
7.3.1.2. Biomarkery izotopowe ... 113
7.3.1.3. Biomarkery funkcjonalne ... 113
7.3.2. Tiamina ... 113
7.3.2.1. Biomarkery biochemiczne ... 114
7.3.2.2. Biomarkery funkcjonalne ... 115
7.3.3. Ryboflawina ... 116
7.3.3.1. Biomarkery biochemiczne ... 117
7.3.3.2. Biomarkery funkcjonalne ... 118
7.3.4. Niacyna ... 118
7.3.4.1. Biomarkery biochemiczne ... 119
7.3.5. Witamina B6 ... 120
7.3.5.1. Biomarkery biochemiczne ... 121
7.3.5.2. Biomarkery funkcjonalne ... 123
7.3.6. Foliany ... 124
7.3.6.1. Biomarkery biochemiczne ... 125
7.3.6.2. Biomarkery funkcjonalne ... 127
7.3.7. Witamina B12 ... 129
7.3.7.1. Biomarkery biochemiczne ... 130
7.3.7.2. Biomarkery funkcjonalne ... 132
7.4. Literatura uzupełniająca ... 133
8. Biomarkery oceny stanu odżywienia składnikami mineralnymi ... 134
8.1. Wprowadzenie ... 134
8.2. Makropierwiastki ... 136
8.2.1. Wapń ... 136
8.2.1.1. Biomarkery zawartości wapnia w organizmie ... 137
8.2.1.2. Biomarkery tkankowe ... 138
8.2.2. Fosfor ... 139
8.2.2.1. Biomarkery oceny stanu odżywienia fosforem ... 140
8.2.3. Magnez ... 141
8.2.3.1. Biomarkery tkankowe ... 142
8.2.3.2. Biomarkery zawartości magnezu w organizmie ... 143
8.3. Mikropierwiastki ... 144
8.3.1. Żelazo ... 144
8.3.1.1. Biomarkery rezerw żelaza w organizmie ... 146
8.3.1.2. Biomarkery adekwatności dostarczania żelaza do szpiku kostnego ... 147
8.3.1.3. Biomarkery anemii ... 148
8.3.2. Cynk ... 150
8.3.2.1. Biomarkery tkankowe ... 151
8.3.2.2. Biomarkery funkcjonalne ... 154
8.3.2.3. Biomarkery homeostatyczne ... 155
8.3.3. Jod ... 155
8.3.3.1. Biomarkery tkankowe ... 156
8.3.3.2. Biomarkery funkcjonalne ... 157
8.3.4. Miedź ... 158
8.3.4.1. Biomarkery tkankowe ... 160
8.3.5. Chrom ... 162
8.3.5.1. Biomarkery tkankowe ... 162
8.3.5.2. Biomarkery spożycia ... 163
8.3.6. Selen ... 164
8.3.6.1. Biomarkery spożycia ... 165
8.3.6.2. Biomarkery tkankowe ... 166
8.3.6.3. Biomarkery funkcjonalne ... 167
8.4. Literatura uzupełniająca ... 167
9. Wartości referencyjne spożycia w ocenie żywienia ... 168
9.1. Wprowadzenie ... 168
9.2. Wartości referencyjne w ocenie spożycia indywidualnego ... 169
9.3. Wartości referencyjne w ocenie spożycia grupowego ... 171
9.4. Literatura uzupełniająca ... 174
Skorowidz ... 175
