Badania parazytologiczne kału - co to jest, wskazania

Kiedy pojawiają się nieprzyjemne dolegliwości, bóle brzucha czy biegunka, pacjentom zaleca się wykonanie badania kału na pasożyty. Badania parazytologiczne służą do wykrywania robaków płaskich, glist ludzkich czy owsików. Czym tak właściwie są badania parazytologiczne kału? 

Badania parazytologiczne kału - definicja

Badania parazytologiczne kału są niezwykle ważne nie tylko dla diagnozy, lecz także dla monitorowania skuteczności terapii i dla profilaktyki epidemiologicznej, zwłaszcza w obszarach o wysokim ryzyku występowania chorób pasożytniczych. Wyniki badań mogą także pomóc w edukacji pacjentów o ryzykach związanych z zakażeniami pasożytniczymi i zachęcać do stosowania odpowiednich środków zapobiegawczych, takich jak higiena osobista i żywnościowa.

Badania parazytologiczne kału to grupa procedur diagnostycznych, które mają na celu identyfikację pasożytów przewodu pokarmowego u ludzi.

Definicja badań parazytologicznych kału

Pasożyty te mogą być przyczyną różnorodnych chorób pasożytniczych, które negatywnie wpływają na zdrowie ogólne pacjenta. Główną metodą stosowaną w tych badaniach jest analiza mikroskopowa próbki kału, co umożliwia bezpośrednią obserwację jaj, larw lub cyst pasożytów.

W przypadku podejrzenia zakażenia przez Giardia lamblia, wykorzystuje się testy na obecność antygenu tego patogenu w próbce kału. Metoda ta pozwala na szybką i specyficzną diagnozę giardiozy, choroby wywołanej przez tego protozoa. Giardioza jest szczególnie problematyczna, gdyż może prowadzić do przewlekłych problemów żołądkowo-jelitowych, a w tym biegunki, bóli brzucha i złego wchłaniania składników odżywczych.

Pasożyty wykrywane dzięki badaniom parazytologicznym

Badanie kału na obecność pasożytów jest narzędziem diagnostycznym w parazytologii, które umożliwia identyfikację różnorodnych pasożytów bytujących w układzie pokarmowym człowieka. Najczęściej wykrywanymi pasożytami są owsiki, które są odpowiedzialne za owsicę, charakteryzującą się swędzeniem okolic odbytu, szczególnie nocą. Innym często występującym pasożytem jest glista ludzka, która może powodować bóle brzucha, zaburzenia trawienia oraz niedożywienie.

W badaniach kału można również wykryć tasiemca, który zagnieżdża się w jelitach człowieka i może prowadzić do utraty wagi, bólów brzucha oraz ogólnego osłabienia organizmu. Węgorek jelitowy, inny pasożyt wykrywany w tych badaniach, to częsta przyczyna anemii oraz problemów gastroenterologicznych, gdyż pasożyt ten żywi się krwią z małych naczyń w jelicie cienkim.

Badanie kału nie ogranicza się tylko do identyfikacji pasożytów. Ocena próbki obejmuje także inne parametry, takie jak konsystencja i barwa stolca, które mogą wskazywać na inne problemy zdrowotne. Dodatkowo, w próbce można wykryć ślady krwi oraz niestrawione resztki pokarmowe, co również może dostarczyć ważnych informacji diagnostycznych dotyczących stanu zdrowia przewodu pokarmowego.

Wskazania do badania kału na pasożyty

Wykonanie badania kału na obecność pasożytów jest wskazane, gdy występują objawy sugerujące infekcje pasożytnicze układu pokarmowego. Różne pasożyty mogą powodować szeroki zakres symptomów, od bardzo charakterystycznych do tych bardziej ogólnych i trudniejszych do jednoznacznej diagnozy.

Objawy specyficzne

Objawy specyficzne mogą wywołać na przykład owsiki, które wywołują silne swędzenie okolic odbytu, szczególnie wieczorami i nocami. Jest to związane z zachowaniem samicy owsika, która składa jaja na zewnątrz odbytu.

Objawy ogólne

Objawy ogólne, które powinny skłonić do wykonania badania parazytologicznego kału obejmują m.in.:

• zaburzenia pokarmowe – należą do nich biegunki, zaparcia, mdłości oraz wzdęcia, które mogą wskazywać na obecność pasożytów w przewodzie pokarmowym,
• zmiany w apetycie – nagła chęć jedzenia słodkich rzeczy lub utrata apetytu,
• problemy z koncentracją i ogólne osłabienie, które mogą wynikać z zaburzonej absorpcji składników odżywczych lub ogólnego stanu zapalnego wywołanego przez pasożyty,
• zaburzenia hematologiczne – anemia może być wynikiem utraty krwi spowodowanej przez pasożyty, na przykład węgorki jelitowe,
• symptomy neurologiczne i behawioralne – nerwowość, zaburzenia snu, zgrzytanie zębami, które mogą być pośrednim wynikiem toksyn wydzielanych przez pasożyty,
• zmiany skórne – pokrzywka i inne zmiany skórne mogą być reakcją alergiczną na pasożyty,
• inne symptomy fizyczne – spadek masy ciała, bladość, podkrążone oczy, bóle mięśni i stawów oraz kaszel, które mogą towarzyszyć infekcjom pasożytniczym,

Ponieważ wiele z wymienionych objawów może występować w różnych schorzeniach, lekarz może zlecić badanie kału na pasożyty, by wykluczyć lub potwierdzić obecność infekcji pasożytniczej jako przyczynę dolegliwości. Badanie mikroskopowe kału w kierunku pasożytów rozwiąże wszelkie wątpliwości. 

Przygotowanie się do badania parazytologicznego kału w kierunku pasożytów

Pacjent powinien zaopatrzyć się w basen sanitarny lub specjalną nakładkę na sedes, co ułatwi zbieranie próbki kału oraz w pojemniki na próbki kału, które są zazwyczaj dostarczane przez laboratorium lub lekarza i wyposażone w łopatkę do zbierania materiału. Przed oddaniem kału zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego, aby uniknąć zanieczyszczenia próbki moczem.

Po oddaniu kału, za pomocą dołączonej szpatułki, należy pobrać próbkę z różnych części stolca, zarówno zewnętrznych jak i środkowych. Wielkość próbki powinna odpowiadać dużemu orzechowi laskowemu lub, w przypadku płynnego kału, około 2-3 ml materiału. Każdą próbkę umieszcza się w osobnym pojemniku, dokładnie zamyka i opisuje, podając imię, nazwisko oraz datę pobrania.

Próbki kału należy przechowywać w chłodnym miejscu i dostarczyć do laboratorium jak najszybciej po ich pobraniu. W przypadku dzieci, dla niemowląt można użyć dokładnie wyprasowanej pieluchy tetrowej, z której po wypróżnieniu pobiera się próbkę, a dla starszych dzieci korzystających z nocnika ważne jest, aby nocnik był czysty i suchy przed użyciem.

Lekarz określi, ile próbek kału należy zebrać i w jakich odstępach czasu, co zazwyczaj wynosi próbki z trzech kolejnych dni lub pobierane co drugi dzień. Przygotowanie do badania jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników, które mogą wpłynąć na dalsze postępowanie diagnostyczne i lecznicze.

Wymazy z okolicy odbytu, które są niezbędne do wykrycia niektórych typów pasożytów jak owsiki, również muszą być zbierane z dokładnością, z błon śluzowych i powierzchni skóry. Tak jak w przypadku kału, wymazy te muszą być odpowiednio opisane i przekazane z formularzem zlecenia.

Odstępy czasu między badaniami kału powinny wynosić około 2-3 dni. To pozwala na uzyskanie bardziej wiarygodnych wyników, zwłaszcza w kontekście monitorowania efektywności terapii. Postępowanie zgodnie z tymi wytycznymi zapewnia najwyższą jakość próbek i przyczynia się do efektywnego diagnozowania i leczenia zakażeń pasożytniczych.

Wyniki badania kału na pasożyty 

Interpretacja wyników badania kału może być skomplikowana, dlatego tak ważne jest, aby zrozumieć poszczególne parametry:

Badania mikrobiologiczne na obecność pasożytów, wirusów, grzybów czy bakterii

Wynik pozytywny oznacza obecność danego patogenu w materiale badanym. Taki wynik wymaga zazwyczaj dalszej diagnostyki i leczenia, które zależne będzie od rodzaju wykrytego patogenu. 

Ujemny wynik jednorazowego badania wskazuje na brak patogenu w materiale badanym, co zwykle oznacza brak infekcji. Pacjent może przynieść jeszcze jedną próbkę kału, aby mieć pewność, że wyniki badania kału na pasożyty jest negatywny. 

pH kału w kierunku pasożytów 

Prawidłowy zakres pH kału mieści się w granicach 7,0–7,5. Spadek pH poniżej 6,0 może sugerować problemy z trawieniem lub wchłanianiem węglowodanów, co może być wynikiem nadmiernej fermentacji w jelitach lub innych zaburzeń metabolicznych.

Węglowodany

W zdrowych warunkach węglowodany nie powinny być obecne w próbce kału. Ich wykrycie może wskazywać na niewydolność trzustki lub inne problemy z trawieniem węglowodanów, co może wynikać z niedostatecznej produkcji enzymów trawiennych przez trzustkę.

Tłuszcz

Prawidłowy wynik to obecność 60–80 kulek tłuszczu w polu widzenia mikroskopu. Wynik wykazujący więcej niż 80 kulek tłuszczu może świadczyć o zaburzeniach trawienia lub absorpcji tłuszczów, takich jak celiakia, niewydolność trzustki, czy problemy z wątrobą.

Krew utajona

Prawidłowy wynik to brak detekcji krwi w kale.

Obecność skrzepów krwi lub pozytywny wynik testu na krew utajoną może wskazywać na chorobę wrzodową, proces nowotworowy w przewodzie pokarmowym lub inne poważne schorzenia, takie jak choroby zapalne jelit.

Ważne jest, aby wyniki badań były zawsze interpretowane w kontekście klinicznym przez wykwalifikowanego lekarza, który może uwzględnić pełen obraz zdrowia pacjenta oraz inne czynniki, takie jak objawy, historia choroby i potencjalne ryzyko.