Elektrolity - czym są i jakie pełnią funkcje?

Elektrolity są niezbędne dla wielu funkcji organizmu, a w tym dla regulacji równowagi wodno-elektrolitowej, funkcjonowania mięśni i nerwów. Pomagają one również utrzymać zdrowie kości i zębów. Zbilansowana dieta zazwyczaj dostarcza wszystkich niezbędnych elektrolitów, ale istnieją sytuacje, kiedy ich dodatkowe przyjmowanie staje się konieczne.

Elektrolity - definicja

Elektrolity wspierają funkcjonowanie ciała - są niezbędne dla pracy mózgu, mięśni i innych organów.

Elektrolity to jony soli obecne w płynach organizmu takich jak krew, osocze czy płyny tkankowe.

Definicja elektrolitów

Utrzymują prawidłową równowagę wodno-elektrolitową. Dzięki nim możliwe jest zachowanie odpowiedniego napięcia w błonach komórkowych. Elektrolity są również odpowiedzialne za przewodzenie impulsów elektrycznych w neuronach, co umożliwia komunikację między komórkami.

Funkcje elektrolitów

Elektrolity utrzymują równowagę wodno-elektrolitową organizmu. Ich działanie koncentruje się głównie wokół jonów, a dokładnie sodu, potasu, wapnia, magnezu oraz jonów chlorkowych i fosforanowych. Jony te, mające ładunek dodatni lub ujemny, są niezbędne dla wielu funkcji organizmu. Przede wszystkim, zapewniają prawidłową hydratację ciała oraz wspomagają różnorodne procesy biologiczne, od regulacji ciśnienia krwi, po funkcjonowanie układu nerwowego. Obecność elektrolitów jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek i całego organizmu.

To jednak nie wszystko. Elektrolity odpowiadają m.in. za działanie układu nerwowego, przewodzenie impulsów nerwowych, a także za pracę mięśni. W przypadku sportowców mogą one również niwelować skurcze mięśni, dlatego osobom aktywnym zaleca się uzupełniać poziom elektrolitów w organizmie.

Najważniejsze elektrolity w organizmie człowieka

Najważniejsze elektrolity w organizmie człowieka to sód, potas, wapń, magnez i chlorek:

• Sód reguluje ilość wody w organizmie, ciśnienie krwi oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni i nerwów. Dysbalans sodu może prowadzić do nadciśnienia, udaru mózgu, problemów z nerkami czy wzrostu ciśnienia krwi.
• Potas poniekąd odpowiada za pracę komórek, w tym mięśniowych i nerwowych. Reguluje także ciśnienie krwi i funkcjonowanie serca. Niedobór potasu może skutkować nieregularnym rytmem serca, osłabieniem mięśni, drżeniem czy zaburzeniami elektrolitowymi.
• Wapń – ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia kości i zębów. Jest też niezbędny do pracy mięśni, przewodzenia impulsów nerwowych i krzepnięcia krwi. Jego brak może wywołać osteoporozę, zaburzenia rytmu serca oraz problemy z układem nerwowym i mięśniowym.
• Magnez – wspomaga produkcję energii, reguluje poziom cukru we krwi, jest ważny dla zdrowia mięśni, nerwów, kości i zębów. Niedobór magnezu może prowadzić do osłabienia mięśni, drżenia oraz problemów z sercem czy osteoporozą.
• Chlorek – współdziała z sodem w regulacji równowagi wodno-elektrolitowej oraz objętości płynów w organizmie. Odpowiada on za produkcję kwasu solnego niezbędnego do prawidłowego trawienia w żołądku. Jego niedobór może prowadzić do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, co może wpłynąć na funkcjonowanie wielu systemów w organizmie.

Niedobór elektrolitów w organizmie

Odpowiednie stężenie elektrolitów w organizmie jest konieczne, aby nie pojawiły się zaburzenia gospodarki wodno elektrolitowej. Ich niedobór prowadzi do wielu dolegliwości:

Niedobór sodu

Znany jako hiponatremia, wpływa na funkcje poznawcze, równowagę i koncentrację. W łagodnych przypadkach objawy są subtelne, ale z czasem mogą się nasilić do nudności, bólu głowy i splątania. W najcięższych przypadkach niedobór sodu może prowadzić do wymiotów, nadmiernej senności, drgawek, a nawet śpiączki. Hiponatremia często wynika z odwodnienia spowodowanego wymiotami, biegunką, nadmiernym poceniem się lub oparzeniami, a także przewodnienia, gdy spożywa się zbyt dużo wody bez odpowiedniej ilości sodu. W takich sytuacjach zalecane jest nawadnianie przy pomocy płynów nawadniających zawierających elektrolity.

Niedobór potasu

Jest to hipokaliemia. Manifestuje się przez zaburzenia rytmu serca, takie jak częstoskurcz, osłabienie mięśni, zaparcia czy zatrzymanie moczu oraz zaburzenia neurologiczne, które obejmują parestezje, nadpobudliwość nerwową lub apatię. Niedobór potasu może być spowodowany niewystarczającym spożyciem potasu, ale również wymiotami, biegunką, nadmiernym poceniem się lub oparzeniami, podobnie jak w przypadku sodu. Może być również wynikiem chorób nerek lub przyjmowania pewnych leków.

W przypadku obu tych stanów niezbędne jest odpowiednie zarządzanie dietą i stosowanie odpowiednich suplementów czy terapii, zgodnie z zaleceniami medycznymi. W przypadku niedoboru elektrolitów w organizmie konieczna może być również konsultacja z lekarzem.

Przyjmowanie elektrolitów

Przyjmowanie elektrolitów jest szczególnie ważne, gdy utrata tych istotnych minerałów przez organizm jest intensywna i nie może być efektywnie zrekompensowana tylko przez dietę. Takie sytuacje najczęściej mają miejsce podczas wymiotów lub biegunki. Straty płynów i elektrolitów w tych stanach mogą być znaczne, a złe samopoczucie i nudności mogą ograniczać możliwość jedzenia. Chcąc przywrócić prawidłowe funkcjonowanie organizmu konieczne jest skorzystanie ze specjalnych tabletek musujących, które zawierają elektrolity. Oczywiście dostępne są one również w innej formie.

Jeśli stan zdrowia pozwala na pozostanie w domu, zalecane jest picie płynów z dodatkiem elektrolitów. Świetnie sprawdzą się doustne płyny glukozowo-elektrolitowe (DPN). Takie płyny pomagają zarówno w leczeniu odwodnienia, jak i uzupełnianiu elektrolitów, dzięki czemu o wiele łatwiej utrzymać równowagę.

Spożywanie wody lub innych płynów, które nie zawierają odpowiedniej ilości sodu i potasu, może prowadzić do rozwoju hiponatremii lub hipokaliemii – stanów, mogących stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. W sytuacjach utraty elektrolitów i płynów, ważne jest zatem, aby świadomie dobierać sposoby nawadniania się, kierując się zaleceniami medycznymi i dostępnymi środkami nawadniającymi.