Jersinioza - co to jest, przyczyny, objawy, leczenie
Jersinioza to rzadka, bakteryjna choroba zakaźna. Jej pojawienie się jest najczęściej związane z konsumpcją skażonej żywności – zwłaszcza surowego lub niedogotowanego mięsa. Chociaż często przebiega w formie łagodnej i samoograniczającej się, z możliwością samoistnego ustąpienia objawów, jersinioza może również prowadzić do poważniejszych komplikacji, szczególnie u osób z predyspozycjami genetycznymi lub osłabionym układem odpornościowym. Czym dokładnie jest jersinioza?
Jersinioza - definicja
Jersinioza to infekcja, wywoływana przez gram-ujemne pałeczki, które są enteropatogenami, mogącymi powodować zarówno sporadyczne przypadki choroby, jak i ogniska epidemiczne. Głównym rezerwuarem tych bakterii są świnie, ale mogą one występować również wśród innych zwierząt dzikich i domowych. Zakażenie człowieka najczęściej następuje drogą pokarmową, przez spożycie skażonego pożywienia, takiego jak surowe lub niedogotowane mięso, szczególnie wieprzowe, oraz produkty pochodzenia zwierzęcego zanieczyszczone bakteriami.
Jersinioza to infekcja bakteryjna, wywoływana przez bakterie z rodzaju Yersinia, głównie przez dwa gatunki – Yersinia enterocolitica oraz Yersinia pseudotuberculosis.
Definicja jersiniozy
Zakażenie Yersinia enterocolitica najczęściej związane jest z zapaleniem jelita cienkiego, powodującym ostre symptomy, takie jak biegunka, która zazwyczaj ustępuje samoistnie. Natomiast Yersinia pseudotuberculosis częściej prowadzi do zapalenia węzłów chłonnych krezki i końcowego odcinka jelita krętego, co może być błędnie diagnozowane jako ostre zapalenie wyrostka robaczkowego z powodu podobieństwa objawów. Zakażenie tymi bakteriami może również prowadzić do rozwoju objawów pozajelitowych, takich jak odczynowe zapalenie stawów czy rumień guzowaty, co dodatkowo komplikuje proces diagnostyczny i leczenie.
Choć ryzyko zakażenia jersiniozą nie jest tak duże jak w przypadku innych chorób bakteryjnych, konieczna jest świadomość i ostrożność szczególnie w kontekście higieny żywności i kontaktu ze zwierzętami, które mogą być nosicielami tych patogenów.
Objawy jersiniozy
Objawy choroby, jaką jest jersinioza, mogą być różnorodne – w zależności od miejsca zakażenia i szczepu bakterii Yersinia. Głównym i najczęściej występującym objawem jest ostra biegunka, która ma różny stopień nasilenia i jest związana z zapaleniem jelita cienkiego lub zarówno jelita cienkiego, jak i grubego. Dodatkowo, u większości pacjentów obserwuje się stany podgorączkowe oraz kurczowy ból brzucha, który może towarzyszyć innym objawom, na przykład nudnościom czy sporadycznym wymiotom. U około jednej trzeciej pacjentów w stolcu może pojawić się świeża krew.
Zapalenie jelit związane z jersiniozą rzadko kiedy przebiega z wysoką gorączką lub bardzo silnymi bólami brzucha. Biegunka zwykle utrzymuje się około dwóch tygodni, ale czas trwania może być bardzo zmienny – od jednego dnia do nawet kilku miesięcy, przy czym objawy stopniowo łagodnieją. W przypadku zapalenia węzłów chłonnych krezki i końcowego odcinka jelita krętego, które mogą przebiegać bez biegunki, objawy mogą być mylone z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego, co stanowi wyzwanie diagnostyczne. W niektórych przypadkach u pacjentów może wystąpić także uogólniona plamisto-grudkowa wysypka.
Zapobieganie jersiniozie
Aby skutecznie unikać zachorowania na jersiniozę, konieczne jest przestrzeganie szeregu zasad profilaktycznych zarówno na poziomie osobistym, jak i w miejscach publicznych, szczególnie tam, gdzie dochodzi do kontaktu z żywnością i zwierzętami:
- Higiena osobista – regularne i dokładne mycie rąk jest jednym z najważniejszych sposobów na zapobieganie jersiniozie. Należy myć ręce przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków, po kontakcie ze zwierzętami, po zmianie pieluch i po skorzystaniu z toalety.
- Bezpieczeństwo żywności – unikanie spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa, szczególnie wieprzowiny, jest istotne. Mięso powinno być zawsze dobrze przegotowane, co oznacza, że powinno osiągnąć temperaturę, która zapewni zniszczenie wszelkich patogenów.
- Prawidłowe przechowywanie żywności – jedzenie należy przechowywać w odpowiednich warunkach, aby zapobiec jego zanieczyszczeniu i rozwojowi bakterii. Surowe mięso powinno być przechowywane oddzielnie od gotowych do spożycia produktów.
- Kontrola w miejscach hodowli zwierząt – istotne jest zapewnienie odpowiednich norm sanitarnych w gospodarstwach rolnych i miejscach hodowli zwierząt. W ten sposób ograniczy się możliwość przeniesienia patogenów z zwierząt na ludzi.
- Woda do picia – należy pić wodę tylko ze sprawdzonych źródeł, zwłaszcza w obszarach, gdzie woda może być skażona. Woda z niepewnych źródeł powinna być odpowiednio filtrowana, przegotowana lub traktowana chemicznie przed spożyciem. Również w przypadku niepasteryzowanego mleka należy zachować odpowiednią ostrożność.
Leczenie jersiniozy
W większości przypadków jersiniozy stosowane jest leczenie objawowe, gdyż choroba ta często ma łagodny przebieg i tendencję do samoograniczania się. Podstawowe środki obejmują utrzymanie odpowiedniego nawodnienia, aby zapobiec odwodnieniu. Prawidłowa gospodarka wodno-elektrolitowa jest niezbędna dla wsparcia organizmu w czasie infekcji.
W przypadku cięższych form jersiniozy, gdzie występują poważniejsze objawy kliniczne lub gdy pacjent jest w grupie zwiększonego ryzyka powikłań, stosuje się antybiotykoterapię. Leki wybierane do leczenia to zazwyczaj fluorochinolony, które są skuteczne przeciwko bakteriom Gram-ujemnym, jak Yersinia. Alternatywnie, mogą być zastosowane antybiotyki aminoglikozydowe. W szczególnie trudnych przypadkach, gdzie dochodzi do poważnych infekcji, może być konieczne zastosowanie leczenia skojarzonego, wykorzystującego aminoglikozydy razem z cefalosporynami III generacji. Dzięki temu możliwe jest skuteczne zwalczenie infekcji.
Badania wykonywane przy podejrzeniu jersiniozy
Diagnostyka jersiniozy zaczyna się od dokładnego zebrania wywiadu medycznego oraz oceny objawów klinicznych. Gdy pacjent cierpi na biegunkę, gorączkę i silne bóle brzucha, szczególnie lokalizujące się po prawej stronie, co może sugerować ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
W kierunku diagnostycznym, mikrobiologiczne badanie kału jest podstawowym testem umożliwiającym wyizolowanie bakterii Yersinia enterocolitica. Próbki kału są badane, aby zidentyfikować obecność patogenu. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy objawy są bardziej złożone lub trudne do zdiagnozowania, konieczne może być również pobranie innych materiałów, takich jak mocz, żółć, krew, węzły chłonne czy płyn stawowy. Te próbki są analizowane w poszukiwaniu bakterii.
Jeżeli istnieje podejrzenie, że objawy mogą wynikać z ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, warto zastosować badania serologiczne, które ocenią poziom przeciwciał specyficznych dla Yersinia. Dodatkowo, w celu dokładniejszej diagnostyki, można zalecić wykonanie badań obrazowych. Ultrasonografia (USG) oraz tomografia komputerowa (TK) są pomocne w ocenie stanu narządów wewnętrznych, w tym wyrostka robaczkowego, i mogą pomóc odróżnić zakażenie Yersinia od innych przyczyn bólu brzucha, które mogą wymagać interwencji chirurgicznej. W niektórych sytuacjach, gdy diagnoza jest nadal niepewna, może być wskazane wykonanie kolonoskopii, która umożliwia bezpośrednią ocenę wnętrza jelita grubego.
Powikłania jersiniozy
Chociaż jersinioza często ma przebieg samoograniczający się i większość pacjentów doświadcza pełnego wyzdrowienia, istnieje ryzyko wystąpienia różnych powikłań, zwłaszcza u osób z predyspozycjami genetycznymi lub osłabionym układem odpornościowym. Do powikłań zaliczamy:
- Reaktywne zapalenie stawów – jest to jedno z najczęstszych powikłań po przebytej jersiniozie. Charakterystyczne są dla niego bóle stawów, przeważnie nadgarstków, kolan i stawów skokowych. Symptomy zazwyczaj pojawiają się około miesiąca po zakażeniu i mogą trwać do pół roku.
- Rumień guzowaty – to stan zapalny dotyczący głębszych warstw skóry, manifestujący się bolesnymi, czerwonymi i wypukłymi zmianami, zwykle na kończynach dolnych lub tułowiu. Rumień guzowaty częściej występuje u kobiet i zazwyczaj rozwija się od 2 do 20 dni po pierwszych objawach z przewodu pokarmowego, ustępując spontanicznie w ciągu miesiąca.
- Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego – zapalenie wyrostka może być mylone z jersiniozą z powodu podobieństwa objawów. W rzadkich przypadkach, zakażenie Yersinia może prowadzić do rzeczywistego zapalenia wyrostka.
- Zapalenie mięśnia sercowego (miokarditis) – wyjątkowo poważne powikłanie, które może wystąpić w następstwie infekcji. Zapalenie mięśnia sercowego może prowadzić do zaburzeń rytmu serca i niewydolności serca.
- Kłębuszkowe zapalenie nerek – rodzaj zapalenia nerek, które może prowadzić do uszkodzenia funkcji nerek i występuje jako odpowiedź immunologiczna na obecność patogenu w organizmie.
- Posocznica – to jedno z najpoważniejszych powikłań, stanowiące odpowiedź organizmu na infekcję rozprzestrzeniającą się, która może być śmiertelna, jeśli nie zostanie szybko zdiagnozowana i leczona.
- Franczak, P., Witzling, M., & Siczewski, W. (2018). Jersinioza czy choroba Leśniowskiego Crohna?. Polish Journal of Surgery, 90(1), 52-54.
- Gliński, Z., & Kostro, K. (2014). Zagrożenie człowieka chorobami zakaźnymi od zwierząt towarzyszących. Część II. Jersinioza, bartonelozy, kolibakterioza, zakażenie Mycobacterium marinum, grzybica skóry i kryptokokoza. Życie Weterynaryjne, 89(04).
- Jagielski, M., Rastawicki, W., Kałużewski, S., Gierczyński, R. (2002). Jersinioza – niedoceniana choroba zakaźna (Yersiniosis – unappreciated infectious diseases). Przegląd epidemiologiczny 56(1): 57-64.