Leukocyty - czym są białe krwinki?

Rola leukocytów w układzie odpornościowym jest wyjątkowo znacząca, ponieważ umożliwia diagnozowanie i leczenie wielu chorób, a w tym infekcji, stanów zapalnych oraz niektórych typów nowotworów. Czym są białe krwinki?

Leukocyty - definicja

Leukocyty są obecne zarówno w krwiobiegu, jak i w tkankach. Odpowiadają za obronę organizmu przed infekcjami i innymi czynnikami chorobotwórczymi.

Leukocyty (białe krwinki) to komórki, które wspierają system odpornościowy organizmu człowieka.

Definicja leukocytów

Różnią się od erytrocytów i trombocytów obecnością jądra komórkowego, które pozwala im na samodzielny metabolizm.

Rodzaje białych krwinek

Leukocyty są produkowane głównie w szpiku kostnym i można je podzielić na różne typy - każdy z nich pełni specyficzne funkcje w ramach układu odpornościowego. Do głównych typów należą granulocyty, monocyty oraz limfocyty, z których każdy ma inne zadania w obronie ciała.

Granulocyty

To pierwsza linia obrony. Granulocyty są związane z odpornością nieswoistą, czyli ogólną reakcją organizmu na obce czynniki. Ich główną funkcją jest fagocytoza, czyli pochłanianie i neutralizowanie drobnoustrojów oraz innych obcych substancji.

Limfocyty

Są one znaczące dla odporności nabytej, czyli adaptacyjnej. Limfocyty mogą rozpoznawać specyficzne antygeny dzięki receptorom na swojej powierzchni, a dodatkowo są zdolne do pamięci immunologicznej. Pozwala to na szybką i skuteczną reakcję na ponowne zetknięcie z tymi samymi patogenami w przyszłości. Limfocyty produkują przeciwciała, które specyficznie atakują i neutralizują obce antygeny.

Monocyty

Są to największe z białych krwinek, przekształcają się w makrofagi, które również odgrywają ważną rolę w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej, przez fagocytozę, ale także uczestniczą w prezentacji antygenów, co jest ważne dla właściwej odpowiedzi limfocytów.

Odporność wrodzona, w której uczestniczą leukocyty, polega nie tylko na działalności samych krwinek, lecz także na aktywacji różnych białek surowicy oraz mechanizmach obronnych, takich jak bariery fizyczne – skóra i błony śluzowe.

Znaczenie leukocytów

Leukocyty są fundamentem prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i mają zasadnicze znaczenie w ochronie organizmu przed różnego rodzaju patogenami, a w tym oczywiście bakterii, wirusów i grzybów. Dzięki swoim unikalnym i zróżnicowanym zdolnościom immunologicznym, leukocyty są nie tylko pierwszą linią obrony, lecz także skomplikowanym systemem, który zabezpiecza zdrowie na wielu poziomach.

Odporność swoista

Leukocyty, szczególnie limfocyty T i B przydają się w rozpoznawaniu, zwalczaniu i pamięci immunologicznej specyficznych patogenów. Limfocyty B produkują przeciwciała, które celują w konkretne antygeny na powierzchni patogenów, neutralizując je lub oznaczając do destrukcji przez inne komórki układu odpornościowego. Z kolei limfocyty T mają zdolność do bezpośredniego niszczenia zainfekowanych komórek oraz regulowania odpowiedzi immunologicznej poprzez wydzielanie cytokin.

Fagocytoza

Jest to proces, w którym leukocyty, a dokładnie neutrofile i makrofagi, pochłaniają i trawią mikroorganizmy oraz inne obce cząsteczki. Jest to jedna z podstawowych form obrony w odporności nieswoistej, pozwalająca na szybkie usunięcie patogenów z organizmu jeszcze przed rozpoczęciem bardziej specyficznej odpowiedzi immunologicznej.

Degranulacja i produkcja wolnych rodników

Niektóre typy leukocytów, na przykład bazofile i eozynofile, są w stanie wydzielać potężne enzymy i chemiczne substancje, a w tym reaktywne formy tlenu, które mają toksyczne działanie dla mikroorganizmów. Te reakcje obronne są szczególnie efektywne przeciwko dużym patogenom, takim jak pasożyty.

Razem te mechanizmy działania leukocytów prowadzą do szybkiego i skutecznego zwalczania infekcji oraz utrzymania homeostazy fizjologicznej w organizmie. Utrata funkcji lub ilości leukocytów może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych, w tym do zwiększonej podatności na infekcje i słabszej zdolności do ich zwalczania.

Wskazania do badania leukocytów

Pomiar poziomu leukocytów jest elementem morfologii krwi obwodowej i przyczynia się do lepszego diagnozowania, a także monitorowania różnych stanów zdrowotnych. Podstawowe badania krwi powinny być przeprowadzane regularne, niekiedy jednak lekarz może zlecić kontrolę leukocytów dodatkowo, na przykład kiedy jest podejrzenie:

• Ostrego i nawracającego zakażenia – wysoki poziom leukocytów często sygnalizuje obecność infekcji w organizmie. Zwiększona liczba białych krwinek jest odpowiedzią immunologiczną na infekcję bakteryjną, wirusową czy grzybiczą. Badanie to pozwala lekarzowi ocenić, jak organizm radzi sobie z infekcją i czy istnieje potrzeba interwencji medycznej.

• Chorób układowych –różne choroby, a w tym toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), czy inne choroby autoimmunologiczne często prowadzą do zwiększenia liczby leukocytów. Badanie leukocytów pomoże w diagnostyce tych schorzeń oraz w monitorowaniu efektywności terapii.
• Chorób zapalnych –stan zapalny w organizmie, bez względu na jego przyczynę, może spowodować zmiany w poziomie leukocytów. Zwiększona liczba tych komórek jest często obserwowana w przypadkach przewlekłych stanów zapalnych, takich jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
• Uczulenia – reakcje alergiczne również mogą prowadzić do zmian w liczbie leukocytów, szczególnie eozynofili, które są zaangażowane w reakcje alergiczne i astmatyczne. Monitoring poziomu leukocytów jest przydatny w diagnozowaniu i leczeniu alergii.
• Zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS) –w przypadku HIV/AIDS obserwuje się zmiany w liczbie i proporcjach różnych typów leukocytów, szczególnie limfocytów T. Regularne badanie poziomu leukocytów jest ważne dla oceny stanu immunologicznego pacjentów.

Wskazaniem do badania poziomu białych krwinek będzie również monitorowanie chorób zapalnych i zakażeń. W przypadku zarządzania długotrwałymi stanami zapalnymi lub kontrolowania przebiegu leczenia zakażeń, regularne badanie liczby leukocytów pomaga ocenić odpowiedź na leczenie i monitorować postęp lub ewentualne nawroty choroby.

Zwiększona ilość leukocytów to również może być znak choroby szpiku kostnego, dlatego tak ważne jest regularne badanie z krwi i moczu. Pamiętaj, że przyjmowanie niektórych leków może zaburzyć wyniki.

Badanie leukocytów

Badanie poziomu leukocytów zwykle odbywa się poprzez pobranie próbki krwi z żyły łokciowej. Proces pobrania krwi jest szybki i zazwyczaj bezbolesny, choć może być lekko dyskomfortowy. Próbka krwi jest następnie analizowana w laboratorium w celu określenia liczby leukocytów oraz ich różnych typów. Wyniki mogą pomóc w diagnozowaniu stanów zapalnych, infekcji, a także w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie.

Niezbędne jest odpowiednie przygotowanie do badania poziomu leukocytów, ponieważ wpływa ono na wiarygodny wynik, który odzwierciedla rzeczywisty stan zdrowia pacjenta. Jak właściwie przygotować się na badanie leukocytów?

• Post – zaleca się zgłoszenie się na badanie na czczo. Ostatni posiłek należy spożyć co najmniej 8 godzin przed pobraniem krwi, co oznacza, że kolacja powinna być zjedzona najpóźniej wieczorem poprzedniego dnia.
• Lekkostrawna kolacja – wieczorny posiłek przed dniem badania powinien być lekki. W ten sposób unikniesz ciężkostrawnych pokarmów, które mogą wpływać na wyniki badań.
• Unikanie suplementów – zaleca się, aby na 2-3 dni przed badaniem odstawić wszelkie suplementy diety, zwłaszcza te zawierające witaminy i minerały, które mogą wpłynąć na poziom leukocytów.
• Ograniczenie wysiłku fizycznego – intensywny wysiłek fizyczny na dzień przed badaniem powinien być ograniczony, gdyż może on czasowo zwiększać liczbę leukocytów.
• Zminimalizowanie stresu i dobra nocna regeneracja – stres i brak snu mogą wpływać na wyniki badania, dlatego ważne jest, aby dzień przed badaniem być spokojnym i wyspać się dobrze.

Normy leukocytów

Normy krwinek białych zależne są od wieku i prezentują się następująco:

• noworodki - 9-30 tys./μl,
• dzieci około 12 miesięcy -  6-20 tys./μl,
• dzieci w wieku od 4 do 6 lat – 5-15,5 tys./μl,
• dzieci 10 lat – 4,5-13,5 tys./μl,
• osoby dorosłe – 4-10 tys./μl.

Podwyższone leukocyty

Nadmiar leukocytów, znany jako leukocytoza, może pochodzić z różnych źródeł – zarówno fizjologicznych, jak i patologicznych. Lekarz powinien dokładnie interpretować wyniki badań białych krwinek, aby postawić właściwą diagnozę.

Fizjologiczne przyczyny leukocytozy

Leukocytoza może być wynikiem normalnych procesów w organizmie, które nie są powodem do niepokoju. Występuje ona często w następujących sytuacjach:

• Silny stres – reakcja stresowa może prowadzić do tymczasowego wzrostu liczby leukocytów.
• Po porodzie – zmiany hormonalne i fizyczne związane z porodem mogą czasowo podwyższać poziom leukocytów.
• Intensywny wysiłek fizyczny – aktywność fizyczna stymuluje układ immunologiczny, co może powodować zwiększoną ilością leukocytów.
• Ciąża – w ciąży organizm kobiety przechodzi przez wiele zmian, w tym zmiany w układzie krwionośnym i immunologicznym.
• Inwazyjne zabiegi medyczne, oparzenia – uszkodzenia tkankowe i reakcje pooperacyjne często prowadzą do zwiększenia liczby białych krwinek.

Patologiczne przyczyny leukocytozy

Przy chorobach autoimmunologicznych, czy kiedy występuje zakażenie układu moczowego również można zauważyć zwiększoną ilość leukocytów.

• Infekcje – bakteryjne, wirusowe i grzybicze infekcje są typowymi przyczynami podwyższonego poziomu leukocytów, szczególnie neutrofili.
• Stany zapalne i autoimmunologiczne – choroby takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy inne stany zapalne mogą powodować leukocytozę.
• Zawał serca, duże utraty krwi, poważne urazy – te poważne stany kliniczne mogą wywołać odpowiedź leukocytarną.
• Choroby hematologiczne – białaczki i inne zaburzenia układu krwiotwórczego mogą prowadzić do nadprodukcji leukocytów.

Nadmiar leukocytów w moczu

Leukocyturia, czyli obecność leukocytów w moczu, może wskazywać na kilka różnych stanów zdrowotnych:

• Infekcje i stany zapalne układu moczowego –często towarzyszy im podwyższenie liczby leukocytów w moczu.
• Kamica nerkowa, zapalenie nerek, prostaty, jajników – stany te często prowadzą do leukocyturii.
• Nowotwory układu moczowego –mogą również być przyczyną zwiększonej liczby białych krwinek w moczu.

Wszystkie niepokojące wyniki badań, szczególnie te, które odbiegają od normy, powinny być skonsultowane z lekarzem. Tylko odpowiednia diagnoza pozwoli na ustalenie, czy przyczyna leukocytozy jest fizjologiczna, czy może wymagać interwencji medycznej.