Osteoporoza - co to jest, przyczyny, objawy

Osteoporoza jest chorobą układu szkieletowego, która, mimo że może rozwijać się bez wyraźnych objawów przez wiele lat, skutki osteoporozy są poważne i mogą znacznie wpływać na jakość życia osób dotkniętych tą chorobą. Ze względu na swoją powszechność osteoporoza stanowi znaczący problem zdrowotny na całym świecie. 

Osteoporoza - definicja

Osteoporoza to choroba, która najczęściej dotyka kobiety po menopauzie oraz mężczyzn w podeszłym wieku, choć może wystąpić u osób w każdym wieku.

Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która charakteryzuje się zmniejszoną gęstością oraz pogorszeniem mikroarchitektury tkanki kostnej.

Definicja osteoporozy

W rezultacie kości stają się bardziej porowate i kruche, co znacząco zwiększa ryzyko złamań nawet przy minimalnym urazie.

Patofizjologia osteoporozy polega na zaburzeniu równowagi pomiędzy resorpcją a tworzeniem kości. W normalnym stanie, komórki zwane osteoklastami demineralizują kość, co jest równoważone przez osteoblasty, które tworzą nową tkankę kostną. W osteoporozie proces resorpcji dominuje nad procesem odbudowy, prowadząc do stopniowej utraty masy kostnej.

Przyczyny osteoporozy 

Jednym z głównych czynników wpływających na rozwój osteoporozy są niedobory estrogenów, szczególnie obserwowane u kobiet w okresie menopauzy. Estrogeny pełnią istotną rolę w regulacji aktywności osteoblastów, komórek odpowiedzialnych za tworzenie nowej tkanki kostnej. Ich niedobór prowadzi do zwiększenia aktywności osteoklastów, co skutkuje intensywniejszą resorpcją kości.

Starzenie się jest naturalnym czynnikiem przyczyniającym się do utraty masy kostnej. Wraz z wiekiem naturalne procesy regeneracyjne w organizmie zwalniają, co obejmuje również odbudowę kości. To sprawia, że osoby starsze, zarówno mężczyźni, jak i kobiety, są szczególnie narażone na osteoporozę.

Do innych istotnych czynników ryzyka należą:

• Nadmierne spożywanie alkoholu, które może zaburzać równowagę metaboliczną kości.
• Niedobory witaminy D, co jest szczególnie powszechne w klimatach z mniejszą ilością słońca i może prowadzić do upośledzenia wchłaniania wapnia, kluczowego składnika tkanki kostnej.
• Palenie tytoniu, które negatywnie wpływa na krążenie krwi i dostarczanie składników odżywczych do kości.
• Niedostateczne spożycie kluczowych składników odżywczych, takich jak wapń i fosfor, które są niezbędne do budowy i utrzymania zdrowej tkanki kostnej.
• Brak aktywności fizycznej, który prowadzi do osłabienia kości, gdyż regularne obciążenia są niezbędne do stymulowania ich wzrostu i utrzymania masy.

Objawy osteoporozy 

Osteoporoza często jest nazywana "cichym złodziejem" ze względu na jej skryty charakter i brak zauważalnych objawów w początkowych stadiach choroby. Objawy kliniczne mogą pozostać niewidoczne aż do momentu wystąpienia złamań, które są najbardziej oczywistym i często pierwszym symptomem tej choroby.

Złamania osteoporotyczne najczęściej dotyczą kręgosłupa, nadgarstków oraz kości biodrowych i mogą wystąpić nawet po niewielkim urazie, takim jak upadek z własnej wysokości. Złamania te mogą prowadzić do długotrwałego bólu, ograniczenia ruchomości i zwiększenia ryzyka dalszych urazów.

Złamania kompresyjne kręgów są szczególnie charakterystyczne dla osteoporozy. Powstają one, gdy kości kręgosłupa nie są już w stanie wytrzymać rutynowego obciążenia, nawet takiego jak noszenie zakupów, pochylanie się, czy podnoszenie lekkich przedmiotów. Objawy takich złamań to przede wszystkim nagły, ostry ból pleców, który może promieniować i być nasilany przez ruchy ciała.

W wyniku wielokrotnych złamań kręgosłupa mogą pojawić się trwałe zmiany w postawie ciała, takie jak pochylenie do przodu (kyfoza), co dodatkowo ogranicza funkcjonowanie i może prowadzić do dalszych komplikacji, takich jak trudności z oddychaniem.

Rzadszym, ale równie ważnym symptomem osteoporozy może być zwiększona częstotliwość występowania bólu kostnego, który nie jest związany z żadnymi widocznymi urazami. Ból ten może być wynikiem stopniowej utraty masy kostnej i osłabienia kości.

Diagnostyka osteoporozy

W procesie diagnostyki osteoporozy istotne są różnorodne badania laboratoryjne, które umożliwiają nie tylko potwierdzenie diagnozy, ale również monitorowanie postępów w leczeniu tej choroby. Analiza markerów obrotu kostnego, jak N-końcowy propeptyd prokolagenu typu I (P1NP), dostarcza informacji o intensywności procesów odbudowy kości. P1NP jest wykrywalny we krwi w momencie powstawania nowych cząstek kolagenu, co pozwala ocenić aktywność osteoblastów odpowiedzialnych za tworzenie kości.

Równie ważnym wskaźnikiem jest C-terminalny telopeptyd kolagenu typu I (CTx), który informuje o intensywności degradacji tkanki kostnej. Wysokie stężenia CTx wskazują na zwiększoną aktywność osteoklastów, które są komórkami odpowiedzialnymi za rozkład kości, co może świadczyć o postępującej osteoporozie.

Rola witaminy D w utrzymaniu zdrowia kości jest fundamentalna. Jest ona niezbędna do prawidłowej absorpcji wapnia i jego metabolizmu. Niedobory witaminy D, częste wśród osób mieszkających w klimatach o ograniczonej ekspozycji na słońce oraz u tych, którzy spędzają dużo czasu w pomieszczeniach, mogą prowadzić do zaburzeń w gospodarce wapniowej, co negatywnie wpływa na stan kości.

Poziomy wapnia w surowicy są ważnym parametrem, który odzwierciedla zarówno stan rezerw kostnych, jak i intensywność ich uwalniania z kości, co jest ważne w ocenie stanu metabolicznego kości.

Parathormon, hormon produkowany przez przytarczyce, odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomów wapnia w organizmie. Jego nadmierna produkcja może przyczynić się do rozwoju osteoporozy poprzez zwiększone uwalnianie wapnia z kości, prowadząc do ich osłabienia.

Leczenie osteoporozy 

Leczenie osteoporozy koncentruje się głównie na zahamowaniu procesów resorpcji kości, czyli ich rozpadu, i zwiększeniu ich gęstości. Podstawową grupą leków stosowanych w terapii są bisfosfoniany, które są efektywne w inhibicji aktywności osteoklastów, czyli komórek odpowiedzialnych za rozkład tkanki kostnej. Dostępne formy bisfosfonianów pozwalają na dostosowanie częstotliwości przyjmowania leku do indywidualnych potrzeb pacjenta: od tabletek przyjmowanych tygodniowo lub miesięcznie, po roczne wlewy dożylnie, co jest szczególnie wygodne dla osób wymagających bardziej intensywnego leczenia.

W przypadku pacjentów, dla których bisfosfoniany nie są odpowiednie, na przykład z powodu problemów z nerkami, możliwe jest zastosowanie alternatywnych metod leczenia. Jedną z nich jest denosumab, który podaje się w formie iniekcji podskórnych co pół roku. Działa on poprzez hamowanie aktywności osteoklastów, podobnie jak bisfosfoniany, ale jest inaczej tolerowany przez organizm i może być stosowany tam, gdzie bisfosfoniany są przeciwwskazane.

Hormonalna terapia zastępcza (HRT) jest kolejną opcją, głównie dla kobiet, które nie mogą stosować innych leków przeciwosteoporotycznych. HRT może efektywnie zwalczać objawy menopauzy, które przyczyniają się do rozwoju osteoporozy, ale z uwagi na potencjalne ryzyko, w tym zwiększone prawdopodobieństwo nowotworów i zakrzepów krwi, jej stosowanie jest ograniczone do krótkich okresów.