Wirusowe zapalenie wątroby typu A – co to jest, objawy, diagnostyka

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A), zwane również żółtaczką pokarmową, stanowi istotne wyzwanie zdrowotne na całym świecie. Choroba ta, mimo że często przebiega łagodnie, może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby. Czym jest WZW typu A i jakie są jego objawy?

Wirusowe zapalenie wątroby typu A – definicja

Wirus HAV należy do rodziny Picornaviridae i jest przenoszony głównie drogą fekalno-oralną. Po spożyciu skażonej żywności albo wody wirus dostaje się do przewodu pokarmowego, a następnie do wątroby, gdzie zaczyna się namnażać. Okres inkubacji wynosi zazwyczaj od 15 do 50 dni. Klinicznie, zakażenie może przebiegać bezobjawowo czy manifestować się szerokim zakresem objawów, od łagodnych, grypopodobnych do ciężkiej, nadostrej niewydolności wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A to ostra choroba zakaźna, wywoływana przez wirusa HAV, atakującego komórki wątroby, prowadząc do ich zapalenia.

Definicja wirusowego zapalenia wątroby typu A

Diagnostyka opiera się na badaniach serologicznych, które wykrywają obecność przeciwciał anty-HAV w surowicy krwi. Leczenie WZW A jest głównie objawowe i wspomagające, a niezbędnym elementem w profilaktyce WZW A jest szczepienie ochronne, zapewniające długotrwałą odporność.

Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A), znane także jako żółtaczka pokarmowa, jest odmianą zakaźną, której przyczyny są związane z zakażeniem wirusem HAV (hepatitis A virus). Charakteryzuje ją ciężki przebieg choroby. Przenosi się głównie drogą pokarmową, co czyni profilaktykę i edukację na temat higieny niezwykle istotnymi.

Głównymi przyczynami wirusowego zapalenia wątroby WZW A są:

• spożywanie skażonej żywności bądź wody – najczęstszy sposób zakażenia wirusem HAV; wirusowe zapalenie wątroby typu A rozprzestrzenia się przez jedzenie albo picie produktów zanieczyszczonych fekaliami osoby zakażonej (dlatego WZW typu A nazywa się potocznie „chorobą brudnych rąk”),
• niewłaściwe warunki sanitarno-higieniczne – złe warunki sanitarne i brak odpowiedniego usuwania odpadów komunalnych sprzyjają rozprzestrzenianiu wirusa HAV,
• kontakt z zakażoną osobą – do zakażenia dochodzi poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną, zwłaszcza w warunkach domowych albo w miejscach o wysokim zagęszczeniu ludzi, może prowadzić do transmisji wirusa,
• spożywanie nieumytych owoców i warzyw – wirus HAV może być obecny na powierzchni owoców, a także warzyw, zwłaszcza tych uprawianych w krajach o niskim poziomie higieny,
• spożywanie surowych lub niedogotowanych owoców morza – owoce morza mogą być skażone wirusem HAV, jeśli pochodzą z zanieczyszczonych wód.

Wprowadzenie skutecznych programów szczepień przeciwko WZW A oraz edukacja na temat higieny osobistej i żywieniowej są niezbędne w zapobieganiu tej choroby. Profilaktyka obejmuje również unikanie spożywania potencjalnie skażonych produktów, jak również przestrzeganie zasad higieny osobistej, zwłaszcza mycia rąk przed posiłkami oraz po korzystaniu z toalety.

Zrozumienie przyczyn wirusowego zapalenia wątroby typu A jest prymarne dla skutecznej profilaktyki i ograniczenia rozprzestrzeniania się tej choroby, która mimo iż często ma łagodny przebieg, może prowadzić do powstawania poważnych powikłań zdrowotnych.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A mogą być różnorodne i często przypominają objawy innych infekcji. Wirusowe zapalenie wątroby typu A, znane także jako żółtaczka pokarmowa, manifestuje się w następujący sposób:

• objawy choroby grypopodobne – początkowo dochodzi do wystąpienia objawów podobnych do grypy takich, jak: gorączka, zmęczenie, ból głowy i bóle mięśni,
• zażółcenie skóry i białek oczu – jednym z charakterystycznych objawów jest żółtaczka, która wynika z gromadzenia się bilirubiny w surowicy krwi,
• ból brzucha – często zlokalizowany w prawej górnej części jamy brzusznej, związany z powiększeniem wątroby,
• ciemny mocz i jasne stolce – ciemne zabarwienie moczu oraz odbarwione stolce są typowymi objawami wynikającymi z zaburzeń w metabolizmie bilirubiny,
• utrata apetytu i nudności – pacjenci często skarżą się na brak apetytu, nudności oraz wymioty, co może prowadzić do odwodnienia,
• świąd skóry – związany z cholestazą, czyli zatrzymaniem przepływu żółci.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A zwykle ma łagodniejszy przebieg u dzieci, podczas gdy dorośli mogą doświadczać cięższych objawów.

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A (WZW A) stanowi podstawę dla wczesnego rozpoznania i leczenia tej choroby, która jest jedną z najczęstszych form zapalenia wątroby wywoływaną przez wirusa HAV. WZW A, znane również jako żółtaczka pokarmowa, jest chorobą wysoce zakaźną, przenoszoną głównie drogą pokarmową.

Diagnoza związana z wirusem zapalenia wątroby typu A WZW obejmuje następujące etapy:

• Wstępne badanie kliniczne i wywiad lekarski – rozpoznanie WZW typu A rozpoczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego oraz oceny objawów klinicznych. Objawy WZW typu A często przypominają objawy grypopodobne i obejmują: gorączkę, brak apetytu, nudności, bóle mięśni, ból brzucha oraz zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka). Wystąpienie tych objawów, zwłaszcza u pacjentów, którzy byli narażeni na złe warunki sanitarne, spożywali skażoną żywność albo wodę, jest istotnym wskazaniem do dalszych badań.
• Badania laboratoryjne:
  • Badania serologiczne – głównym narzędziem diagnostycznym jest serologia, czyli badanie obecności przeciwciał anty-HAV w surowicy krwi. Przeciwciała anty-HAV IgM wskazują na ostre zakażenie, podczas gdy obecność przeciwciał anty-HAV IgG sugeruje przebyte zakażenie oraz nabycie odporności.
  • Ocena poziomu enzymów wątrobowych – podwyższony poziom aminotransferaz wątrobowych (ALT i AST) w surowicy krwi jest typowy dla WZW A i wskazuje na uszkodzenie miąższu wątroby.
  • Poziom bilirubiny – zwiększony poziom bilirubiny całkowitej oraz bezpośredniej jest często obserwowany u pacjentów z żółtaczką pokarmową, co odzwierciedla zaburzenia w metabolizmie bilirubiny związane z uszkodzeniem wątroby.
• Diagnostyka różnicowa – w celu wykluczenia innych przyczyn zapalenia wątroby takich, jak: WZW B, WZW C oraz nadostre zapalenie wątroby, mogą być przeprowadzone dodatkowe badania serologiczne i wirusologiczne. W przypadku podejrzenia mieszanych zakażeń albo przewlekłych chorób wątroby, konieczna może być kompleksowa ocena pacjenta.
• Obrazowanie medyczne – choć diagnostyka WZW A opiera się głównie na badaniach serologicznych, w niektórych przypadkach pomocne może być wykonanie badań obrazowych, np. ultrasonografii (USG) jamy brzusznej. Ultrasonografia może ujawnić powiększenie wątroby, a w przypadkach zaawansowanych, zmiany strukturalne w miąższu wątroby.
• Ocena epidemiologiczna i źródło zakażenia – w diagnostyce ważne jest także ustalenie źródła zakażenia. Należy zbadać kontakty pacjenta z osobami zakażonymi, fakt czy nie dochodzi do spożywania skażonej żywności, szczególnie owoców morza oraz ekspozycji pacjenta na złe warunki sanitarne. Informacje te są niezbędne dla wdrożenia odpowiednich środków zapobiegawczych takich, jak szczepienie przeciwko WZW A.

Diagnostyka WZW A wymaga zastosowania serologicznych testów na obecność przeciwciał, oceny biochemicznej funkcji wątroby oraz dokładnego wywiadu epidemiologicznego. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie są prymarne dla zapobiegania powikłaniom oraz szerzeniu się zakażeń.

Powikłania nieleczonego WZW typu A

Nieleczone wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) może prowadzić do poważnych powikłań. Nadostre zapalenie wątroby, które jest stanem zagrażającym życiu, charakteryzuje się gwałtownym pogorszeniem stanu wątroby, prowadzącym do niewydolności wątroby.

Powikłania mogą obejmować encefalopatię wątrobową, wynikającą z gromadzenia się toksyn w mózgu, prowadzącą do zaburzeń neurologicznych takich, jak: splątanie, śpiączka, a nawet śmierć. U pacjentów może wystąpić również marskość wątroby, choć jest to rzadkie w przypadku WZW A.

Nieleczone WZW A zwiększa ryzyko nadciśnienia wrotnego, co nierzadko prowadzi do powstania żylaków przełyku i ich krwotoku. Może również dojść do zażółcenia skóry oraz białek oczu, spowodowanego znacznym wzrostem poziomu bilirubiny we krwi.

W wyniku uszkodzenia miąższu wątroby mogą pojawić się objawy niewydolności wątroby. Z czasem nieleczone zakażenie wywołuje: przewlekłe złe samopoczucie, świąd skóry, ból brzucha oraz ogólne wyniszczenie organizmu.