Afazja a interakcja. Tekst - metaTekst - konTekst Jolanty Panasiuk to obszerne, prawie tysiąc stronicowe dzieło poświęcone afazji.
"Książka ta prezentuje badania nad możliwościami interakcyjnymi osób dorosłych, u których na skutek uszkodzeń centralnego układu nerwowego wystąpiły zaburzenia mowy, nazywane w literaturze przedmiotu afazją...
Celem niniejszej monografii jest opis interakcji, w której uczestniczy chory z uszkodzeniami mózgu i afazją. Służy temu analiza sposobów wykorzystania trzech kategorii interakcyjnych: tekstu, kontekstu i metatekstu w osiąganiu komunikacyjnych celów przez obydwu uczestników interakcji, to jest chorego z afazją i zdrowego interlokutora. Analiza doprowadzić ma do skonstruowania modelu zachowań interakcyjnych chorych z afazją, w którym dzięki opisowi tych zachowań można wnioskować o funkcjonowaniu struktur poznawczych."
Jolanta Panasiuk, fragmenty wstępu
"Obszerna rozprawa nosi znamiona solidnej (w wielu fragmentach wręcz erudycyjnej) monografii, która podejmuje problematykę tekstologiczną (tekstu zaburzonego, kontekstu i metatekstu) z perspektywy afazjologicznej i neurologopedycznej w sposób holistyczny, łącząc umiejętnie dane dotyczące teorii i praktyki logopedycznej. Tym samym nawiązuje do wcześniejszych znakomitych artykułów, rozpraw i opracowań Autorki.
Wiele wątków i aspektów Jolanta Panasiuk rozwija w sposób nowatorski, kreatywny, wskazujący na najnowsze europejskie i światowe tendencje w interpretacji faktów i zjawisk afazjologicznych."
z recenzji prof. dr hab. Jana Ożdżyńskiego
Tagi: neurologopedia , afazja ,
Rozdział 1.
Afazja na gruncie różnych dziedzin wiedzy - możliwości
i ograniczenia badawcze
1.1. Afazja jako zjawisko interdyscyplinarne
1.2. Początki afazjologii
1.3. Afazja w naukach medycznych
1.3.1. Anatomiczne i fizjologiczne podstawy mowy
1.3.2. Patomechanizm afazji
1.3.3. Koncepcje działania mózgu
1.4. Afazja w neuropsychologii
1.5. Afazja w neurolingwistyce
1.6. Afazja w lingwistyce
1.7. Stan badań nad językiem i komunikacją w afazji
1.7.1. Realizacja jednostek podsystemu fonologicznego
1.7.2. Realizacja jednostek podsystemu morfologicznego
1.7.3. Realizacja struktur leksykalno-semantycznych
1.7.4. Realizacja jednostek na poziomie składniowym
1.7.5. Realizacja struktur tekstowych
1.7.6. Sprawności językowe a sprawności komunikacyjne
1.8. Afazja w praktyce logopedycznej
1.9. Problemy metodologiczne w badaniach nad afazja
1.10. Pojęcie afazji
1.11. Typologie i klasyfikacje afazji
1.12. Zespoły objawów afatycznych
1.13. Dynamika zaburzeń neurologicznych a rozpoznanie afazji
1.14. Metody diagnozowania afazji
1.15. Teoretyczne podstawy terapii afazji
1.16. Główne szkoły terapii chorych z afazją
1.17. Perspektywy rozwoju afazjologii
Rozdział 2.
Metodologiczne podstawy badań nad interakcją w afazji
2.1. W poszukiwaniu perspektywy badawczej
2.2. Pojęcie mowy
2.3. Intencjonalność zachowań językowych
2.4. Teoria interakcjonizmu
2.5. Interakcjonizm symboliczny jako metoda badawcza
2.6. Teoria interakcji w socjolingwistyce
2.7. Aplikacja teorii interakcji w opisie zachowań językowych
chorych z afazją
2.8. Zachowanie ludzkie jako znak
2.9. Kategorie interakcyjne w afazji
2.10. Cele badawcze
2.11. Hipotezy badawcze
2.12. Sposób zbierania materiału
2.13. Procedura doboru grupy badawczej
2.14. Charakterystyka społeczna, kliniczna i językowa badanych
osób
2.15. Metody analizy faktów językowych
Rozdział 3.
Tekst w afazji
3.1. Pojęcie tekstu a zaburzenia mowy
3.1.1. Strukturalistyczne koncepcje tekstu
3.1.2. Komunikacyjne teorie tekstu
3.1.3. Integracyjne koncepcje tekstu
3.2. Tekstowość wypowiedzi afatycznych - problemy badawcze
3.3. Definicja tekstu
3.4. Tekstowość wypowiedzi afatycznych
3.4.1. Teksty
3.4.2. Nie-teksty
3.4.3. Teksty patologiczne
3.4.3.1. Teksty o zaburzonej substancjalnej formie znaku (A)
3.4.3.2. Teksty o zaburzonym uporządkowaniu formalno-
-gramatycznym (B)
3.4.3.3. Teksty o zaburzonej charakterystyce semantyczno-
-leksykalnej (C)
3.4.3.4. Teksty o zaburzonej spójności pragmatycznej (D)
3.4.3.5. Teksty o zniekształconej substancjalnej formie
znaku, zaburzonej spójności gramatycznej, semantycznej i pragmatycznej (E)
3.5. Monologowość tekstów afatycznych
3.6. Dialogowość tekstów afatycznych
3.7. Polifoniczność tekstów afatycznych
3.8. Charakterystyka wypowiedzi osób ze sprzężonymi
zaburzeniami mowy
3.9. Charakterystyka tekstów pisanych
3.9.1. Osobliwe zjawiska segmentalne w tekstach pisanych
3.9.1.1. Sposoby zapisu dwu- i trójznaków
3.9.1.2. Użycie znaków diakrytycznych
3.9.1.3. Zastosowanie reguł ortograficznych
3.9.2. Osobliwe zjawiska segmentalne w tekstach czytanych
3.9.3. Zaburzenia w czytaniu i pisaniu - zjawiska ze sfery
langue czy parole?
3.10. Tekstowość wypowiedzi pisanych i czytanych
3.10.1. Teksty
3.10.2. Nie-teksty
3.10.3. Teksty patologiczne
3.10.3.1. Teksty o naruszonej substancj i segmentalnej
w realizacji graficznej i fonicznej (A)
3.10.3.2. Teksty pisane i czytane o zaburzonym
porządku gramatycznym (B)
3.10.3.3. Teksty patologiczne o zaburzonym porządku
leksykalno-semantycznym (C)
3.10.3.4. Teksty patologiczne o zaburzonej substancjalnej
formie znaku, zakłóconym porządku leksykalno-semantycznym i gramatycznym (D)
3.11. Fazja, grafia i leksja - sprzężenia czy kompensacje
3.12. Model tworzenia wypowiedzi w afazji
Rozdział 4.
Metatekst w afazji
4.1. Metajęzyk a metatekst
4.2. Funkcja metajęzykowa a funkcja metatekstowa
4.3. Procesualny charakter powstawania tekstu
4.4. Kompetencja językowa w procesie formowania wypowiedzi
4.5. Formuły metatekstowe jako wykładniki kontroli językowej
4.6. Sposób analizy zjawisk metatekstowych
4.7. Typy formuł metatekstowych w wypowiedziach chorych z afazją
4.7.1. Metatekstowe wyrażenia wspierające kontakt
4.7.1.1. Rytualizmy fatyczne
4.7.1.2. Sygnały fatyczne kontrolujące kontakt ze strony
nadawcy
4.7.1.3. Sygnały fatyczne kontrolujące kontakt ze strony
odbiorcy
4.7.1.4. Zwroty adresatywne podtrzymujące więź fatyczną
4.7.2. Quasi-czasownikowe operatory kontaktu
4.7.3. Jednostki metatekstowe z komponentem mówię
4.7.4. Metatekstowe leksemy wprowadzające wyjaśnienie
4.7.5. Metatekstowe operatory sygnalizujące składnię wyliczenia
4.7.6. Metatekstowe operatory hierarchizacji fragmentów tekstu
4.7.7. Sygnały korekty wypowiedzi mówionej
4.7.8. Operatory guasi-spójnikowe
4.7.9. Operatory komunikacyjnego rozczłonkowania wypowiedzi
4.7.10. Operatory guasi-zaimkowe
4.7.11. Leksemy metatekstowe
4.8. Dystrybucja metatekstu w wypowiedziach afatycznych
4.9. Wypowiedzi autotematyczne
4.10. Funkcje metatekstu
4.10.1. Formuły metatekstowe w funkcji emocjonalnej
4.10.2. Formuły metatekstowe w funkcji informacyjnej
4.10.3. Formuły metatekstowe w funkcji modalnej
4.10.4. Formuły metatekstowe w funkcji działania
4.11. Dysocjacja między kompetencją a performancją
4.12. Wartość metatekstu w postępowaniu logopedycznym
4.13. Klasyfikacja afazji według kryterium kontroli językowej
Rozdział 5.
Kontekst w afazji
5.1. Kontekst w języku i komunikacji
5.2. Wewnątrztekstowe uwarunkowania wypowiedzi afatycznych
5.2.1. Ilościowa charakterystyka słownika czynnego w afazji
5.2.2. Otoczenie jednostki systemu językowego - perspektywa strukturalna
5.2.2.1. Neologizmy strukturalne
5.2.2.2. Neologizmy znaczeniowe
5.2.2.3. Neologizmy funkcyjne
5.2.3. Otoczenie słowne wyrazu w tekście - perspektywa funkcjonalna
5.2.3.1. Neologizmy niesystemowe
5.2.3.2. Quasi-nominacja w afazji
5.3. Zewnątrztekstowe uwarunkowania wypowiedzi afatycznych
- konsytuacja
5.3.1. Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna
i kulturowa
5.3.1.1. Sposoby realizowania językowych reguł sytuacyjnych
5.3.1.2. Sposoby realizowania językowych reguł społecznych
5.3.1.3. Sposoby realizowania językowych reguł pragmatycznych
5.3.2. Parawerbalne strategie interakcyjne
5.3.2.1. Wykorzystanie kodu prozodycznego
5.3.2.2. Wykorzystanie kodu kinezycznego
5.3.2.3. Wykorzystanie kodu proksemicznego
5.4. Akt mowy w afazji - perspektywa nadawcy i odbiorcy
5.5. Czynniki warunkuj ące wykorzystanie kontekstu
i konsytuacji
Rozdział 6.
Dynamika interakcji w afazji
6.1. Interakcja w perspektywie ewolucji
6.2. Biologiczne determinanty interakcji
6.3. Metody analizy przebiegu interakcji w wypadkach afazji
6.4. Reguły wykorzystania kategorii interakcyjnych: TEKST -
konTEKST - metaTEKST
6.5. Dystrybucja przełączania reguł interakcyjnych w afazji
(T<->M<->K)
6.5.1. Metatekst w funkcji tekstu - zastosowanie reguły M->T
6.5.2. Metatekst w funkcji kontekstu - zastosowanie reguły M->K
6.5.3. Kontekst w funkcji tekstu - zastosowanie reguły K->T
6.5.4. Kontekst w funkcji metatekstu - zastosowanie reguły K->M
6.5.5. Tekst w funkcji metatekstu - zastosowanie reguły T->M
6.5.6. Test w funkcji kontekstu - zastosowanie reguły T->
6.6. Relacje między tekstem, metatekstem i kontekstem
Rozdział 7.
Struktury języka a struktury poznania w afazji
7.1. Język a poznanie
7.2. Afatyczne zaburzenia języka w świetle teorii jednoczynnikowej
7.3. Konkretność zachowań językowych w afazji
7.3.1. Powiązanie reakcji słownych z aktualnie działającymi bodźcami
7.3.2. Zależność zachowań językowych od wcześniej
wytworzonych reakcji słownych na daną sytuację
7.3.3. Koncentracja wypowiedzi na szczegółach związanych z sytuacją
7.3.4. Tendencja do opisywania przedmiotów ze względu na ich użyteczność
7.3.5. Niezdolność do grupowania przedmiotów według wyabstrahowanej cechy
7.3.6. Trudności w rozumieniu znaczeń metaforycznych
7.4. Hierarchiczna struktura języka naturalnego
7.5. Mechanizmy zachowań językowych w afazji
7.5.1. Zachowania językowe na poziomie konkretnym
7.5.2. Zachowania językowe na poziomie hierarchicznym
7.5.3. Zachowania językowe na poziomie twórczym
7.6. Bilingwizm w afazji
7.6.1. Typy dwujęzyczności
7.6.2. Podłoże neurobiologiczne bilingwizmu
7.6.3. Problemy metodologiczne w badaniach afazji bilingwalnej
7.6.4. Przejawy afazji u poliglotów
7.6.5. Interpretacja mechanizmów afazji bilingwalnej
7.7. Idiolekt
7.7.1. Biolekt a idiolekt - propozycja terminologiczna
7.7.2. Język osobniczy w afazji - sfera langue czy parole
7.8. Język w afazji jako kod ograniczony
Rozdział 8.
Model zachowań interakcyjnych w afazji a procedury
diagnozy i terapii logopedycznej
8.1. Komunikacja werbalna a niewerbalna
8.2. Sprawności a kompetencje językowe i komunikacyjne
8.3. Strategie kompensacyjne w afazji
8.3.1. Strategie kompensacyjne na poziomie biologicznym
8.3.2. Strategie kompensacyjne na poziomie językowym
8.3.3. Strategie kompensacyjne na poziomie komunikacyjnym
8.4. Model interakcji w afazji
8.5. Proces diagnozowania w logopedii
8.6. Diagnozowanie zaburzeń mowy u osób po uszkodzeniach mózgu
8.6.1. Teoria zaburzeń mowy a procedury diagnostyczne
8.6.2. Różnicowanie zaburzeń mowy
8.6.2.1. Kryteria anatomiczno-lokalizacyjne w diagnozowaniu zaburzeń mowy
8.6.2.2. Kryteria objawowe w diagnozowaniu zaburzeń mowy
8.6.2.3. Ocena sprawności językowych i komunikacyjnych
8.6.2.4. Badanie mowy
8.6.3. Diagnoza logopedyczna w perspektywie teorii interakcji
8.7. Afazjologia - między teorią a praktyką
Zakończenie
Aneks 1. Protokół badania neurologopedycznego osób
z uszkodzeniami mózgu i afazją
Aneks 2. Wybór tekstów źródłowych
Aneks 3. Wywiad z żoną pacjenta
