Cukrzyca typu 2 – co to jest, objawy, diagnostyka

Cukrzyca typu 2 to najczęstsza forma cukrzycy, stanowiąca około 90-95% wszystkich przypadków. Choroba rozwija się zazwyczaj u dorosłych, choć w ostatnich latach wzrasta liczba diagnozowanych dzieci i młodzieży, co jest związane z rosnącą częstością otyłości oraz niewłaściwych nawyków żywieniowych.

Cukrzyca typu 2 – definicja

Cukrzyca typu 2 jest przewlekłą chorobą metaboliczną, charakteryzującą się podwyższonym poziomem glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 2 jest to zespół zaburzeń metabolicznych, wynikający z upośledzonego wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki oraz insulinooporności, czyli zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny.

Definicja cukrzycy typu 2

Patofizjologia cukrzycy typu 2 obejmuje kombinację genetycznych predyspozycji i czynników środowiskowych. Stężenie glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu 2 jest podwyższone, co prowadzi do hiperglikemii i powstawania groźnych powikłań.

Objawy cukrzycy typu 2

Objawy cukrzycy typu 2 mogą rozwijać się stopniowo i często pozostają niezauważone na wczesnym etapie choroby. Jest to przewlekła choroba metaboliczna, wymagająca odpowiedniego rozpoznania oraz leczenia, aby uniknąć wystąpienia niepożądanych powikłań.

Do najczęstszych objawów cukrzycy typu 2 należą:

• infekcje układu moczowo-płciowego – pacjenci z cukrzycą typu 2 są bardziej podatni na infekcje tego układu z powodu wysokiego poziomu glukozy we krwi, który sprzyja rozwojowi bakterii,
• nieprawidłowy poziom glukozy – podwyższone stężenie glukozy we krwi jest charakterystycznym objawem cukrzycy typu 2,
• oddawanie dużej ilości moczu – zwiększone wydalanie moczu jest wynikiem prób organizmu usunięcia nadmiaru glukozy,
• powolne gojenie się ran – rany i skaleczenia mogą goić się wolniej niż normalnie z powodu zaburzeń krążenia i funkcji układu odpornościowego,
• utrata masy ciała – pomimo zwiększonego apetytu, niektórzy pacjenci mogą doświadczać niezamierzonej utraty wagi,
• wzmożone łaknienie – pomimo jedzenia, pacjenci mogą czuć się głodni, ponieważ glukoza nie jest prawidłowo wykorzystywana przez organizm,
• wzmożone pragnienie – pacjenci z cukrzycą typu 2 często odczuwają zwiększone pragnienie z powodu podwyższonego poziomu glukozy we krwi,
• zaburzenia gospodarki lipidowej – cukrzyca typu 2 często wiąże się z nieprawidłowym poziomem cholesterolu oraz triglicerydów,
• zaburzenia widzenia – mogą obejmować niewyraźne widzenie bądź częste zmiany ostrości widzenia,
• zmęczenie – uczucie chronicznego zmęczenia jest wynikiem nieefektywnego wykorzystania energii przez komórki.

Regularna aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz odpowiednia dieta są bazowe w zarządzaniu objawami cukrzycy typu 2. Wczesne rozpoznanie i leczenie są niezbędne, aby zapobiec powikłaniom takim, jak: nadciśnienie tętnicze, przewlekła choroba nerek oraz inne niechciane powikłania metaboliczne.

Przyczyny cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 jest przewlekłą chorobą metaboliczną, charakteryzującą się wysokim stężeniem glukozy we krwi, wynikającym z upośledzenia wydzielania insuliny oraz insulinooporności.

Przyczyny cukrzycy typu 2 są wieloczynnikowe, obejmujące zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, a należą do nich:

• czynniki genetyczne – predyspozycje dziedziczne odgrywają istotną rolę w ryzyku zachorowania na cukrzycę typu 2, jeśli w rodzinie występowały przypadki cukrzycy, ryzyko jest wyższe,
• czynniki hormonalne – niektóre schorzenia hormonalne np. zespół policystycznych jajników, mogą zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2,
• mała aktywność fizyczna – siedzący tryb życia zmniejsza wrażliwość tkanek na insulinę i zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2,
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe – dieta bogata w cukry proste i tłuszcze nasycone przyczynia się do rozwoju cukrzycy typu 2, prowadząc do nadwagi oraz otyłości,
• otyłość i nadwaga – nadmierna masa ciała, zwłaszcza w okolicy brzucha, jest silnie związana z rozwojem insulinooporności i cukrzycy typu 2,
• stan przedcukrzycowy – osoby z nieprawidłową tolerancją glukozy bądź podwyższonym poziomem glukozy na czczo mają zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2,
• stres – przewlekły stres może wpływać na metabolizm glukozy i sprzyjać rozwojowi cukrzycy typu 2,
• wiek – ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 rośnie z wiekiem, szczególnie po 45. roku życia,
• zaburzenia widzenia – mogą obejmować niewyraźne widzenie albo częste zmiany ostrości widzenia,
• zespół metaboliczny – zespół objawów takich, jak: nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, i otyłość brzuszna, zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2,
• zmęczenie – uczucie chronicznego zmęczenia jest wynikiem nieefektywnego wykorzystania energii przez komórki.

Zapobieganie cukrzycy typu 2 opiera się na: utrzymaniu zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej oraz kontroli masy ciała. Ważne jest także monitorowanie stężenia glukozy we krwi i wczesne reagowanie na objawy wskazujące na zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Diagnoza cukrzycy typu 2

Diagnoza cukrzycy typu 2 opiera się na dokładnym badaniu klinicznym oraz laboratoryjnym pomiarze poziomu glukozy we krwi. Rozpoznanie stawia się na podstawie stężenia glukozy na czczo wynoszącego co najmniej 126 mg/dL (7,0 mmol/L) bądź glikemii przygodnej równej albo przekraczającej 200 mg/dL (11,1 mmol/L). W diagnostyce cukrzycy typu drugiego wykorzystuje się również doustny test tolerancji glukozy, gdzie dwugodzinna glikemia po podaniu 75 g glukozy wynosząca co najmniej 200 mg/dL (11,1 mmol/L) potwierdza diagnozę.

Upośledzenie wydzielania insuliny oraz insulinooporność są podstawowymi mechanizmami patofizjologicznymi cukrzycy typu 2. Regularne monitorowanie poziomu glukozy we krwi przy pomocy glukometru jest istotnym elementem codziennego zarządzania chorobą. Wysokie stężenie cholesterolu HDL, często towarzyszące cukrzycy, jest również monitorowane, aby ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe.

Leczenie cukrzycy typu 2

Leczenie cukrzycy typu 2 jest złożonym procesem, który wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Podstawowym celem terapii jest utrzymanie poziomu glukozy we krwi w zakresie normoglikemii, aby zapobiec powikłaniom oraz poprawić jakość życia pacjenta. Leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje zarówno metody niefarmakologiczne, jak i farmakologiczne. Metody ścisłego postępowania w przypadku wystąpienia cukrzycy typu 2 określają Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023, przygotowane przez Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy typu II

Metody niefarmakologiczne odgrywają podstawową rolę w zarządzaniu cukrzycą typu 2. Zbilansowana dieta, bogata w: pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych i owoce jagodowe o niskim indeksie glikemicznym, jest fundamentem terapii. Dieta ta pomaga w kontrolowaniu poziomu glukozy oraz stężenia cholesterolu HDL, co jest istotne w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego. Regularna aktywność fizyczna jest również niezbędna, ponieważ zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i zmniejsza insulinooporność, co przyczynia się do zachowania właściwego wskaźnika wyrównania cukrzycy, zwłaszcza, że cukrzyca typu 2 to cukrzyca insulinoniezależna.

Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu II

Farmakoterapia w cukrzycy typu 2 jest stosowana, gdy metody niefarmakologiczne są niewystarczające do utrzymania odpowiedniego poziomu glukozy. Ważnym elementem leczenia cukrzycy są leki przeciwcukrzycowe doustne takie, jak metformina, gdyż są pierwszą linią leczenia. Metformina działa poprzez zmniejszone uwalnianie glukozy z wątroby oraz poprawę wrażliwości tkanek na insulinę. W przypadku pacjentów, u których monoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, zalecane jest stosowanie kombinacji leków. Inhibitory SGLT2, agoniści GLP-1 oraz inhibitory DPP-4 są nowoczesnymi lekami, które wykazują skuteczność w kontrolowaniu glikemii i mają dodatkowe korzyści takie, jak redukcja masy ciała oraz korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Insulinoterapia w leczeniu cukrzycy typu II

Insulinoterapia może być konieczna u pacjentów z zaawansowaną cukrzycą typu 2, zwłaszcza gdy dochodzi do upośledzenia wydzielania insuliny. Insulina jest podawana w celu uzupełnienia niedoboru endogennego hormonu i kontrolowania poziomu glukozy we krwi. Regularne monitorowanie glikemii za pomocą glukometru jest bazowe, aby dostosować dawki leków i insulinoterapię do bieżących potrzeb pacjenta.

Powikłania cukrzycy typu 2

Powikłania cukrzycy typu 2 są liczne i mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, które wpływają na jakość życia pacjentów. Kontrola poziomu glukozy jest bazowa, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia tych powikłań.

Powikłania cukrzycy typu 2 obejmują szeroką listę chorób, do których należą następujące schorzenia:

Choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca jest poważnym powikłaniem cukrzycy typu 2, wynikającym z miażdżycy naczyń krwionośnych. Zwiększa ryzyko zawału serca i innych chorób sercowo-naczyniowych. Kontrola poziomu glukozy, cholesterolu HDL oraz regularna aktywność fizyczna są bazowe w jej prewencji.

Kwasica ketonowa

Kwasica ketonowa to poważne powikłanie metaboliczne wynikające z niedoboru insuliny, prowadzące do nagromadzenia ketonów we krwi. Jest to stan potencjalnie zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej interwencji medycznej.

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze jest częstym powikłaniem cukrzycy typu 2, zwiększającym ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i nerek. Kontrola ciśnienia tętniczego osiągana poprzez: zachowanie zdrowej diety, regularną aktywność fizyczną i leczenie farmakologiczne jest niezbędna.

Nefropatia cukrzycowa

Nefropatia cukrzycowa to uszkodzenie nerek spowodowane wysokim poziomem glukozy we krwi, które może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek wymagającej dializoterapii. Objawia się białkomoczem, a jej postęp może być kontrolowany poprzez odpowiednie leczenie cukrzycy i nadciśnienia tętniczego.

Neuropatia cukrzycowa

Neuropatia cukrzycowa polega na uszkodzeniu nerwów obwodowych, co powoduje: ból, mrowienie i utratę czucia, zwłaszcza w kończynach dolnych. Może prowadzić do poważnych problemów takich, jak stopa cukrzycowa. Regularne monitorowanie poziomu glukozy oraz kontrola ciśnienia tętniczego pomagają w zapobieganiu i leczeniu tej komplikacji.

Przewlekła choroba nerek

Przewlekła choroba nerek rozwija się często u pacjentów z cukrzycą typu 2, prowadząc do pogorszenia funkcji nerek. Regularne badania funkcji nerek, kontrola poziomu glukozy i ciśnienia tętniczego są bazowe dla zapobiegania progresji tej choroby.

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa to uszkodzenie naczyń krwionośnych w siatkówce oka, spowodowane wysokim poziomem glukozy we krwi. Powoduje pogorszenie wzroku, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do ślepoty. Regularne badania okulistyczne są nieodzowne dla wczesnego wykrycia i leczenia tej choroby.

Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa jest powikłaniem wynikającym z neuropatii i zaburzeń krążenia, prowadzącym do trudno gojących się ran i owrzodzeń. W skrajnych przypadkach może wymagać amputacji. Ważne jest regularne badanie stóp i utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy.

Udar mózgu

Udar mózgu jest wyższym ryzykiem u osób z cukrzycą typu 2 z powodu zmian miażdżycowych w naczyniach mózgowych. Regularne monitorowanie ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy pomaga zmniejszyć ryzyko tego powikłania.

Stężenie glukozy wskazujące na wystąpienie cukrzycy typu 2

Stężenie glukozy we krwi, wskazujące na wystąpienie cukrzycy typu 2, różni się w zależności od wieku i płci pacjenta.

Stężenie, które jednoznacznie alarmuje o wystąpieniu cukrzycy typu 2 obejmuje następujące kryteria:

Dla dorosłych (mężczyźni i kobiety):

• Na czczo: poziom glukozy we krwi wynoszący ≥126 mg/dl (7.0 mmol/l) wskazuje na cukrzycę typu 2,
• 2 godziny po doustnym teście tolerancji glukozy (OGTT): poziom glukozy we krwi wynoszący ≥200 mg/dl (11.1 mmol/l) wskazuje na cukrzycę typu 2,
• Przypadkowy pomiar: poziom glukozy we krwi wynoszący ≥200 mg/dl (11.1 mmol/l) z objawami hiperglikemii wskazuje na cukrzycę typu 2.

Dla dzieci i młodzieży (mężczyźni i kobiety poniżej 18 roku życia):

• Na czczo: poziom glukozy we krwi wynoszący ≥126 mg/dl (7.0 mmol/l) wskazuje na cukrzycę typu 2,
• 2 godziny po doustnym teście tolerancji glukozy (OGTT): poziom glukozy we krwi wynoszący ≥200 mg/dl (11.1 mmol/l) wskazuje na cukrzycę typu 2,
• Przypadkowy pomiar: poziom glukozy we krwi wynoszący ≥200 mg/dl (11.1 mmol/l) z objawami hiperglikemii wskazuje na cukrzycę typu 2.

Dla kobiet w ciąży (test obciążenia glukozą):

• Na czczo: poziom glukozy we krwi wynoszący ≥92 mg/dl (5.1 mmol/l) wskazuje na cukrzycę ciążową,
• 1 godzina po doustnym teście tolerancji glukozy (OGTT): poziom glukozy we krwi wynoszący ≥180 mg/dl (10.0 mmol/l) wskazuje na cukrzycę ciążową,
• 2 godziny po doustnym teście tolerancji glukozy (OGTT): poziom glukozy we krwi wynoszący ≥153 mg/dl (8.5 mmol/l) wskazuje na cukrzycę ciążową.

Diagnostyka cukrzycy typu 2 opiera się na stałym monitorowaniu poziomu glukozy, upośledzeniu wydzielania insuliny oraz przestrzeganiu zaleceń klinicznych dotyczących przyszłego postępowania, m.in. unikania spożywania produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Nieleczona cukrzyca oraz jej bagatelizowanie może prowadzić do wystąpienia groźnych powikłań.