• KOSZYK 0 (0 zł)
    Brak produktów w koszyku.
medicon.plCzytelnia Badania i zabiegiBadaniaBadania hormonalne › Hormony płciowe - czym są, za co odpowiadają, kiedy wykonywać badanie

Hormony płciowe - czym są, za co odpowiadają, kiedy wykonywać badanie

Data publikacji: 2024-05-17
Autor: Redakcja medicon.pl

Hormony w organizmie kobiety, jak i mężczyzny odpowiadają za procesy związane z funkcjami rozrodczymi. Żeńskie hormony wspierają ciało w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego – szczególnie w fazie lutealnej. Męskie regulują natomiast m.in. popęd seksualny.

Hormony płciowe - definicja

Hormony płciowe odpowiadają za rozwój i utrzymanie cech płciowych pierwotnych i wtórnych, takich jak rozwój piersi, owłosienie czy zmiany głosu. Wpływają również na libido i zachowania seksualne.

Hormony płciowe to substancje chemiczne produkowane przez gruczoły płciowe, które mają znaczący wpływ na regulację funkcji rozrodczych oraz różnicowanie cech płciowych.

Definicja hormonów płciowych

Do głównych hormonów płciowych zalicza się estrogeny i progesteron u kobiet oraz testosteron u mężczyzn. Te hormony oddziałują także na inne aspekty zdrowia, w tym na gęstość kości, nastrój oraz metabolizm.

Wpływ hormonów płciowych

Hormony płciowe, zarówno męskie jak i żeńskie, mają szeroki zakres wpływu na organizm, obejmujący wiele funkcji poza regulacją procesów rozrodczych.

Męskie hormony, głównie testosteron, są odpowiedzialne za rozwój męskich cech płciowych, takich jak głębszy głos, wzrost masy mięśniowej, owłosienie ciała i rozwój genitaliów. Regulują również zachowania związane z agresją i dominacją, a także wpływają na libido.

Żeńskie hormony – estrogeny i progesteron, wpływają na rozwój żeńskich cech płciowych, w tym powiększenie piersi, zaokrąglenie sylwetki, a także na rozwój macicy i jajników. Regulują cykl miesiączkowy, wspierają zachowanie ciąży i wpływają na emocje.

Obie grupy hormonów mają także istotny wpływ na ogólny stan zdrowia, w tym na gęstość kości, co jest ważne w prewencji osteoporozy, na metabolizm, wpływając na przemianę materii i skład ciała, oraz na funkcje poznawcze i nastrój, co ma znaczenie dla ogólnego samopoczucia i zdrowia psychicznego.

Hormony płciowe żeńskie

Żeńskie hormony płciowe odgrywają fundamentalną rolę w różnych aspektach życia kobiety, wpływając zarówno na fizyczne jak i psychiczne aspekty zdrowia. Estrogeny, progesteron, prolaktyna, androgeny, a także gonadotropiny takie jak FSH (folikulotropina) i LH (lutropina) są najważniejszymi hormonami, które regulują nie tylko procesy rozrodcze, ale również szereg innych funkcji organizmu.

  • Estrogeny są najbardziej znanymi żeńskimi hormonami, odpowiadającymi za rozwój kobiecych cech płciowych, takich jak piersi, szersze biodra, a także regulujący cykl miesiączkowy i utrzymanie zdrowia układu rozrodczego. Odgrywają także ważną rolę w utrzymaniu zdrowia kości oraz wpływają na funkcjonowanie układu krwionośnego, zmniejszając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
  • Progesteron – jest bardzo ważny w regulacji cyklu miesiączkowego i przygotowuje macicę na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej, co jest niezbędne do zajścia i utrzymania ciąży. Wpływa również na regulację nastroju i może przyczyniać się do symptomów PMS oraz objawów menopauzy. Za produkcję progesteronu odpowiada ciałko żółte.
  • Prolaktyna – choć kojarzona głównie z laktacją, ma również wpływ na inne aspekty zdrowia kobiet, takie jak regulacja cyklu miesiączkowego oraz wpływ na libido.
  • Androgeny, chociaż uważane za męskie hormony, są również obecne w organizmie kobiet i mają wpływ na libido, rozwój masy mięśniowej oraz regulację gęstości kości. Nadmiar androgenów może prowadzić do takich stanów jak PCOS (zespół policystycznych jajników), który charakteryzuje się nieregularnymi miesiączkami i problemami z płodnością.
  • Hormony gonadotropowe – FSH i LH, czyli hormon luteinizujący oraz hormon folikulotropowy, stymulują jajniki do produkcji estrogenów i progesteronu oraz regulują cykl owulacyjny, co jest kluczowe dla zdolności reprodukcyjnych. Bez tych żeńskich hormonów płciowych kobiety miałyby poważne problemy z zajściem w ciążę.

Poza regulacją funkcji rozrodczych, żeńskie hormony płciowe wpływają na przemianę materii, gospodarkę lipidową, krzepliwość krwi, odkładanie wapnia w kościach, stan skóry i włosów oraz wiele innych procesów metabolicznych i emocjonalnych, co sprawia, że utrzymanie ich w odpowiedniej równowadze jest niezwykle ważne dla ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Męskie hormony płciowe

Androgeny, takie jak testosteron, DHEA (dehydroepiandrosteron) i androstendion, stanowią główną grupę męskich hormonów płciowych. Testosteron jest najbardziej znanym i badanym hormonem z tej grupy, pełniącym kluczową rolę w rozwijaniu męskich cech płciowych, takich jak głęboki głos, owłosienie ciała i wzrost masy mięśniowej. Testosteron wpływa również na produkcję plemników, libido oraz zachowania seksualne.

DHEA i androstendion są prekursorami w syntezie zarówno androgenów, jak i estrogenów. DHEA, będące jednym z najobficiej występujących steroidów w organizmie, ma wpływ na poziom energii, nastrój oraz zdolność do budowania masy mięśniowej i utraty tłuszczu. Androstendion, który jest metabolizowany zarówno do testosteronu jak i do estrogenu, pełni funkcję modulacyjną w bilansie hormonalnym.

Oprócz typowo męskich hormonów, na męski organizm wpływają także hormony zazwyczaj kojarzone z płcią żeńską, takie jak estradiol, progesteron, prolaktyna oraz gonadotropiny:

  • Estradiol – jest formą estrogenu, która choć występuje w niższych stężeniach u mężczyzn, odgrywa istotną rolę w regulacji libido, erekcji oraz jakości plemników. Wpływa także na gęstość kości, pomagając zapobiegać osteoporozie.
  • Progesteron – choć zazwyczaj kojarzony z kobiecym układem rozrodczym, również występuje u mężczyzn i wpływa na równowagę hormonalną, nastrój oraz może pomóc w regulacji odpowiedzi immunologicznej.
  • Prolaktyna – reguluje nie tylko kwestie związane z laktacją u kobiet, ale u mężczyzn odgrywa rolę w modulacji działania gonad, wpływając na poziom testosteronu i zdrowie seksualne.
  • Gonadotropiny – LH (lutropina) i FSH (folitropina) są hormonami produkowanymi przez przysadkę mózgową, które stymulują jądra do produkcji testosteronu i spermatogenezy.

Rozumienie działania tych hormonów jest istotne dla całościowego podejścia do zdrowia męskiego, zwłaszcza w kontekście zaburzeń hormonalnych, które mogą wpływać na różne aspekty życia, od fizycznych po psychiczne.

Zaburzenia hormonów płciowych

Zaburzenia hormonów płciowych mogą mieć różnorodne przyczyny i manifestować się w wielu aspektach zdrowia zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Zaburzenia gospodarki hormonalnej mogą prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, od drobnych dolegliwości po poważne choroby. Nadmiar progesteronu może wskazywać na PCOS, a nawet nowotwór jajników.

Zaburzenia hormonów płciowych u kobiet

W organizmie kobiety zachodzi wiele procesów, które mają przygotować ciało na ciąże. Odbywa się, na przykład dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Zaburzenia hormonalne potrafią prawdziwie namieszać, dlatego tak ważne jest, aby kontrolować produkcję estrogenów, androgenów i progesteronu.

  • Zespół policystycznych jajników (PCOS) - charakteryzuje się nadmiarem androgenów, które mogą powodować problemy z cyklem miesiączkowym, trądzik, nadmierne owłosienie ciała i trudności z zajściem w ciążę.
  • Niedobór estrogenu - często występuje w okresie menopauzy, ale może też być wynikiem zaburzeń jajników lub przyspieszonej niewydolności jajników. Objawy to m.in. uderzenia gorąca, suchość pochwy, utrata masy kostnej, co zwiększa ryzyko osteoporozy.
  • Endometrioza - choć nie jest to bezpośrednie zaburzenie hormonów, jest silnie związana z działaniem estrogenu. Powoduje ona wzrost tkanki endometrialnej poza macicą, co wywołuje ból, nieregularne krwawienia i problemy z płodnością.
  • Zaburzenia miesiączkowania - takie jak amenorrhea (brak miesiączki) lub dysmenorrhea (bolesne miesiączki), mogą wynikać z nieprawidłowych poziomów hormonów płciowych.

Zaburzenia hormonów płciowych u mężczyzn

  • Hormony męskie przyczyniają się do popędu płciowego, regulują temperaturę ciała czy wpływają na głos, owłosienie i samopoczucie mężczyzn. Zaburzenia hormonów to przede wszystkim:
    • Hipogonadyzm - niedobór testosteronu, który może być wynikiem problemów z jądrami lub przysadką mózgową. Objawy obejmują zmniejszenie masy mięśniowej, zmęczenie, depresję, i problemy z libido oraz płodnością.
    • Ginekomastia - powiększenie piersi u mężczyzn, często spowodowane nierównowagą między estrogenem a testosteronem.
    • Andropauza - czasami nazywana "męską menopauzą", dotyczy naturalnego spadku poziomu testosteronu z wiekiem, co może wpływać na nastrój, energię i seksualność.

Ogólne zaburzenia gospodarki hormonalnej

Zaburzenia hormonalne mogą prowadzić do szeregu skutków, które dotykają różnych aspektów zdrowia i samopoczucia. Zmiany nastroju i problemy psychiczne są jednym z najczęstszych efektów, ponieważ hormony płciowe mają znaczący wpływ na funkcjonowanie neuroprzekaźników w mózgu. Nierównowaga hormonalna może również wywołać problemy metaboliczne, na przykład przyrost masy ciała lub trudności z jej utratą, co jest wynikiem wpływu hormonów na metabolizm. Hormony, a w tym estrogeny i testosteron są niezbędne dla utrzymania zdrowych kości, więc ich niedobory mogą przyspieszać procesy prowadzące do osteoporozy. Ponadto zaburzenia w równowadze hormonalnej mogą wpłynąć na płodność, utrudniając zajście w ciążę lub wpływając na zdolność do poczęcia dziecka. Złożoność i wszechstronność wpływu hormonów na ciało czynią diagnozę i leczenie zaburzeń hormonalnych niezwykle ważnymi dla zachowania ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Źródła:
  • Wójcicka M., Skrzeczyńska B., Biernacka J., Stanisławska I., Wpływ testosteronu na organizm człowieka, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 3/2016.
  • Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
  • Kokot I., Płaczkowska S., Pawlik-Sobecka L., Znaczenie zróżnicowania form prolaktyny u pacjentów z hiperprolaktynemią, 2017.
  • Piotr Henryk Skałba: Endokrynologia ginekologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998. ISBN 83-200-2163-4.
  • William F. Ganong: Fizjologia. Kraków: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 244-245. ISBN 978-83-200-3989-4.