INTENSYWNA TERAPIA DOROSŁYCH w praktyce klinicznej
Autor: Zbigniew Rybicki
Jest to czwarte wydanie „Intensywnej terapii dorosłych”, tym razem z dodatkiem w tytule – w praktyce klinicznej, co oddaje charakter podręcznika. Zawarte w nim wiadomości można przedstawić jako „minimalne optimum” niezbędnej wiedzy do codziennej pracy z pacjentem na OIT. Duża liczba tabel i schematów postępowania, oraz grafika w postaci zaznaczenia grubym drukiem rzeczy ważnych i na czerwono rzeczy bardzo ważnych powinny ułatwić korzystanie z podręcznika. Materiał stanowiący treść obejmuje wszystkie elementy intensywnej terapii, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zakażenia, antybiotykoterapię, kardiologię, sepsę i urazy dotyczące poszczególnych części ciała. Ilość zawartej wiedzy w tym „minimalnym optimum” powinna wystarczyć dla dobrego przygotowania się do egzaminu specjalizacyjnego. Podstawę podręcznika stanowi trzecie jego wydanie uzupełnione wiadomościami z lat 2016‒2021 z czołowych czasopism medycznych jak Intensive Care Medicine, Critical Care Medicine, Current Opinion in Critical Care, Medycyna Praktyczna, Anestezjologia Intensywna Terapia i wielu innych.
Podręcznik dedykuję wszystkim pracownikom ochrony zdrowia, którzy z wielkim poświęceniem i zaangażowaniem walczyli ze skutkami pandemii, wywołanej przez koronawirusa SARS-CoV-2.
Prof. dr hab. Zbigniew Rybicki
Intensywna terapia jest dziedziną medycyny rozwijającą się niezwykle dynamicznie. Jest obecnie „supermedycyną” wśród dyscyplin klinicznych, tak jak oddział intensywnej terapii jest „szpitalem” współczesnego szpitala. Postęp intensywnej terapii gwałtownie pomnaża liczbę informacji z niemal wszystkich obszarów medycyny.
Powstaje pytanie w jaki sposób gromadzić i przetwarzać tę wiedzę aby była najlepiej dostępna dla szkolenia specjalistycznego i ustawicznego. Z powodu rozległości zagadnień związanych z intensywną terapią powstają liczne publikacje dotyczące osobnych działów intensywnego leczenia.
Ale niewątpliwie istnieje potrzeba tworzenia syntetycznych podręczników (textbooks) do nauki i utrwalania wiedzy. Podręczniki takie powstają jako dzieła zespołowe albo jako projekty autorskie. Realizacja podręcznika zespołowego jest łatwiejsza i dlatego częściej spotykana.
Czytelny przekaz może natomiast powstać w projekcie autorskim. Zawsze podziwiałem opracowania autorskie z tego zakresu. Zawarta jest w nich „dusza” autora pozwalająca na odczuwanie intensywnej terapii jako żywej dyscypliny klinicznej.
Na najwyższym szczeblu autorskich książek dotyczących intensywnej terapii stawiam osiągnięcia polskiego anestezjologa profesora Zbigniewa Rybickiego. Jego cykl wydań podręcznika „Intensywna terapia dorosłych” jest unikalnym dziełem o ogromnej wartości.
W 1994 r. ukazało się pierwsze wydanie pozycji „Intensywna terapia dorosłych”. Było to wydarzenie przełomowe i prorocze. Przełomowe, bo takich nowoczesnych polskich podręczników, dedykowanych intensywnej terapii dorosłych dotychczas nie było. Prorocze, bo uważny czytelnik mógł wnioskować, że intensywna terapia ma ogromny potencjał do swojego samodzielnego rozwoju.
Jest teraz rok 2022 i przed nami nowe dzieło, kolejny krok w imponującej, wieloletniej wędrówce autora przez fascynujący świat intensywnej terapii. To czwarte wydanie książki „Intensywna terapia dorosłych” z dopiskiem „w praktyce klinicznej”. Autor skondensował tekst wydania trzeciego, skupiając się na problemach najbardziej istotnych klinicznie i praktycznie. I dokonał szerokich aktualizacji.
Z ogromną przyjemnością czytam znakomity rozdział „Sepsa i wstrząs septyczny” obejmujący mój obszar zainteresowań. Cieszę się, że w 2022 r. czytelnik tej książki będzie już dysponował podręcznikową wiedzą na temat wytycznych postępowania w sepsie z 2021 r. Ta skrupulatna aktualizacja odnosi się zresztą do całości tej doskonałej książki.
Prof. dr hab. Andrzej Kübler
INTENSYWNA TERAPIA DOROSŁYCH w praktyce klinicznej
Autor: Zbigniew Rybicki
R01. Zaburzenia wodno-elektrolitowe, osmotyczno-onkotyczne i równowagi kwasowo-zasadowej oraz cukrzyca: Woda ustrojowa • Sód • Chlor • Potas • Wapń • Fosfor • Magnez • Żelazo • Kliniczne aspekty zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej • Model fizykochemiczny według Stewarda • Klasyczne podejście do problemów równowagi kwasowo-zasadowej • Rodzaje zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej • Hiperglikemia, cukrzyca, hipoglikemia
R02. Zakażenia szpitalne z uwzględnieniem problematyki intensywnej terapii: Zakażenia szpitalne – działania zapobiegawczo-sanacyjne • Profilaktyka zakażeń • Zakażenia bakteriami G-dodatnimi • Zakażenia bakteriami G-ujemnymi • Mykobakteriozy • Wąglik • Zakażenia przenoszone drogą płciową • Ptasia grypa • Pandemia wywołana przez wirus SARS-CoV-2 • Wirusowe zapalenie wątroby • Zakażenie cytomegalowirusem • Wścieklizna • Tężec • Inwazyjne zakażenia grzybicze • Zakażenia przenoszone przez kleszcze • Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych • Wirusowe zapalenie mózgu • Autoimmunologiczne zapalenie mózgu • Szpitalne zapalenie płuc • Zakażenia związane z kaniulacją dużych naczyń żylnych ‒ bakteriemia • Martwica skóry i tkanki podskórnej • Odleżyny • Zakażenia jamy brzusznej • Zakażenia układu moczowego • Układy odpornościowe organizmu • Wskaźniki biochemiczne oceny statusu zakażenia użyteczne w codziennej praktyce
R03. Antybiotyki w praktyce klinicznej oddziałów intensywnej terapii: Oporność bakterii na antybiotyki • Uwagi ogólne dotyczące farmakodynamiki i farmakokinetyki antybiotyków • Właściwe kojarzenie antybiotyków • Czas wdrożenia leczenia antybiotykami • Dawka antybiotyków • Czas trwania leczenia antybiotykami • Sposób podawania antybiotyków • Dawkowanie antybiotyków u osób otyłych • Antybiotyki a odstęp QT w EKG • Interakcje antybiotyków β-laktamowych • Antybiotyki podawane w aerozolu • Antybiotyki w profilaktyce okołooperacyjnej • Profilaktyka przeciwdrobnoustrojowa u chorych z niedoborem odporności związanym z chorobą nowotworową • Wpływ antybiotyków na wątrobę i nerki ze szczególnym uwzględnieniem dawkowania w niewydolności nerek • Ciąża i laktacja w aspekcie antybiotykoterapii • Ototoksyczność antybiotyków • Reakcje alergiczne wywołane przez antybiotyki β-laktamowe • Ogólne profile działania poszczególnych grup antybiotyków • Omówienie poszczególnych grup antybiotyków i innych substancji przeciwdrobnoustrojowych • Penicylina i jej pochodne • Cefalosporyny • Monobaktamy • Karbapenemy • Karbapenemy w połączeniu z inhibitorami β-laktamaz • Polimyksyny • Aminoglikozydy • Linkozamidy • Streptograminy • Glikopeptydy • Glicylocykliny • Oksazolidynony • Lipoglikopeptydy • Sulfonamidy • Makrolidy • Tetracykliny • Ryfamycyny • Nitroimidazole • Fluorochinolony • Pochodne kwasu fosfonowego • Środki przeciwwirusowe • Antybiotyki przeciwgrzybicze • Antybiotyki polienowe • Pochodne tiazolowe • Echinokandyny • Immunoglobuliny
R04. Analgosedacja na oddziałach intensywnej terapii • Podstawowa terminologia i skale oceny • Ból • Splątanie • Środki zwiotczające mięśnie w analgosedacji • Krótka charakterystyka leków stosowanych w analgosedacji • Leki o działaniu antagonistycznym • Benzodiazepiny • Propofol • Barbiturany • Agoniści receptorów α1 i α2 • Czynności rehabilitacyjne
R05. Problemy żywieniowe w intensywnej terapii: Wprowadzenie • Zalecenia ESPEN vs. ASPEN/SCCM • Żywienie dojelitowe vs. pozajelitowe • Optymalna liczba kalorii szczególnie w ostrej fazie urazu • Obliczenia zapotrzebowania kalorycznego • Poszczególne składniki stosowane w żywieniu • Pierwiastki śladowe • Witaminy • Rola pochodnych testosteronu w aktywności mięśni • Żywienie enteralne • Krótkie podsumowanie istotnych elementów związanych z żywieniem na OIT • Żywienie w poszczególnych sytuacjach klinicznych • Podawanie leków przez sztuczny dostęp żywieniowy • Albumina w żywieniu dożylnym • Problemy związane z żywieniem osób wcześniej prowadzących głodówkę • Ocena skuteczności żywienia • Problemy intensywnej terapii związane z otyłością
R06. Wybrane problemy kardiologiczne w praktyce intensywistycznej: Patofizjologia choroby wieńcowej • Prewencja chorób sercowo-naczyniowych • Podstawowe elementy diagnostyki w kardiologii • Przewlekły zespół wieńcowy • Dławica naczynioskurczowa • Ostry zespół wieńcowy – zawał serca • Zawał okołooperacyjny • Pacjent obciążony kardiologicznie poddany operacji niekardiologicznej • Okołooperacyjna profilaktyka przeciwzakrzepowa • Postępowanie w leczeniu ostrych epizodów wieńcowych w zawale mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST • Zaburzenia rytmu serca • Elektryczna stymulacja serca • Niewydolność prawokomorowa • Ostra niewydolność serca • Wstrząs kardiogenny • Nadciśnienie tętnicze • Przełomy nadciśnieniowe • Guz chromochłonny
R07. Farmakologia środków działających na układ sercowo-naczyniowy: Wprowadzenie • Własności farmakologiczne amin katecholowych • Środki blokujące fosfodiesterazę • Digoksyna • Środki rozszerzające naczynia i ich przydatność w intensywnej terapii, ze szczególnym uwzględnieniem ostrych stanów nadciśnienia tętniczego • Środki blokujące receptory β-adrenergiczne • Leki o działaniu blokującym receptory α- i β-adrenergiczne • Leki diuretyczne • Nowe leki stosowane w leczeniu cukrzycy mające wpływ na serce • Niesteroidowe leki przeciwzapalne i ich szkodliwość dla układu sercowo-naczyniowego • Nowe doustne leki antykoagulacyjne • Leki o działaniu antyagregacyjnym w stosunku do płytek krwi • Antagoniści witaminy K • Statyny • Toksyczność sercowo-naczyniowa leków przeciwnowotworowych
R08. Płyny krwiozastępcze, preparaty krwiopochodne oraz kaniulacja dużych żył centralnych i tętnic: Fizjologia i główne zasady dotyczące skutecznej płynoterapii • Płynoterapia ukierunkowana na cel • Płynoterapia w okresie okołooperacyjnym i w trakcie znieczulenia • Roztwory bezelektrolitowe 5% glukozy • Krystaloidy • Mieszaniny koloidów i roztworów hipertonicznych • Roztwory koloidowe • Preparaty krwiopochodne • Powikłania związane z przetaczaniem preparatów krwi • Kaniulacja żył centralnych • Cewniki dializacyjne • Kaniulacja tętnic • Porty donaczyniowe
R09. Krwotok, urazy ośrodkowego układu nerwowego, klatki piersiowej, brzucha, oparzenia, wstrząs anafilaktyczny: Krwotok i wstrząs krwotoczny • Damage control resuscitation • Obrażenia mózgu i rdzenia kręgowego • Obrzęk mózgu • Urazy głowy • Postępowanie zachowawcze w obrażeniach mózgu • Zaburzenia termoregulacji pochodzenia ośrodkowego • Kliniczny obraz niektórych typowych uszkodzeń mózgu związanych z urazami głowy • Urazy rdzenia kręgowego • Udar mózgu • Urazy klatki piersiowej • Uszkodzenia górnych dróg oddechowych i płuc • Urazy jamy brzusznej • Oparzenia • Odmrożenia • Segregacja medyczna – triage • Wstrząs anafilaktyczny
R10. Sepsa i wstrząs septyczny: Rozwój badań nad sepsą • Receptory Toll-podobne • Tlenek azotu • Dostarczanie tlenu do tkanek • Mechanizmy prowadzące do uszkodzenia narządów w sepsie • Niewydolność narządów w sepsie • Zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego • Definicje sepsy i wstrząsu septycznego • Źródła zakażenia i sepsy • Objawy kliniczne sugerujące możliwość sepsy • Badania laboratoryjne pomocne w postawieniu rozpoznania • Leczenie sepsy na podstawie wytycznych Surviving Sepsis Campaign • Inne proponowane metody leczenia
R11. Profilaktyka zakrzepowo-zatorowa, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zatorowość płucna: Najistotniejsze zalecenia ogólne dotyczące profilaktyki ŻChZZ • Profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w poszczególnych sytuacjach klinicznych: chirurgia ogólna, operacje ortopedyczne, zabiegi neurochirurgiczne, operacje naczyniowe obwodowe, urazy i oparzenia, zabiegi torakochirurgiczne, nowotwory złośliwe, chorzy wymagający intensywnej terapii, długotrwałe podróże samolotem • Zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych • Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa ‒ rozpoznanie, leczenie, profilaktyka • Trombocytopenia indukowana heparyną • Zator tętnicy płucnej materiałem zakrzepowym z uwzględnieniem profilaktyki przeciwzakrzepowej
R12. Niewydolność oddechowa – przyczyny, rozpoznanie, objawy kliniczne i terapia z uwzględnieniem wentylacji mechanicznej: Hipoksemia i hiperkapnia • Pozaoddechowe funkcje płuc • Podatność płuc • Toksyczny wpływ tlenu na płuca • Hiperoksja – wymiar kliniczny • Tlen hiperbaryczny • Czynniki ryzyka płucnych powikłań pooperacyjnych • Problemy oddechowe w okresie okołooperacyjnym • Zaburzenia oddychania występujące w czasie snu • Spirometria • Tlenoterapia • Wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa • Niewydolność oddechowa • Wentylacja mechaniczna ‒ wiadomości ogólne • Odzwyczajanie pacjenta od respiratora • Respiratory – budowa i możliwości • Dodatnie ciśnienie w końcowej fazie wydechu • Rekrutacja pęcherzyków płucnych • Rodzaje wentylacji mechanicznej • Nawilżanie gazów podczas wentylacji mechanicznej • Uszkodzenia płuc związane z prowadzeniem wentylacji mechanicznej • Zespoły ostrych zaburzeń oddechowych dorosłych ‒ ALI i ARDS • Zmiana pozycji ułożenia • Pozaustrojowa oksygenacja krwi • Pozaustrojowe usuwanie dwutlenku węgla • Obrzęk płuc • Płyn w jamie opłucnej • Zatorowość płucna • Zator wodami płodowymi • Zator powietrzny • Przewlekłe schorzenia oskrzelowo-płucne • Nadciśnienie płucne
R13. Ostra niewydolność nerek i terapia nerkozastępcza: Klasyfikacja ostrego uszkodzenia nerek • Prewencja ostrej niewydolności nerek • Ostre uszkodzenie nerek spowodowane użyciem kontrastu radiologicznego • Postępowanie z pacjentem z przewlekła chorobą nerek przed operacją • Ogólnoustrojowe skutki ostrej niewydolności nerek • Rabdomioliza • Diagnostyka ostrej niewydolności nerek • Wskazania i optymalny czas wdrożenia leczenia hemodializami • Techniki dializacyjne • Działania niepożądane związane ze stosowaniem technik dializacyjnych • Profilaktyka przeciwzakrzepowa filtra w trakcie dializy • Cewniki stosowane dla celów hemodializy • Dializa otrzewnowa • Zapotrzebowanie energetyczne w ostrej niewydolności nerek • Zespoły nerkowo-pozanerkowe
R14. Ostre zaburzenia gastroenterologiczne: Uwagi ogólne dotyczące rejonu trzewnego • Ostra dysfunkcja jelit • Zespół przedziału brzusznego • Zaburzenia motoryki żołądka i jelit • Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego • Ostre zapalenie trzustki • Ostra niewydolność wątroby • Inne rzadko występujące schorzenia i stany, w których dochodzi do niewydolności wątroby • Ogólne zasady leczenia zaawansowanej niewydolności wątroby • Inne zaburzenia towarzyszące niewydolności wątroby
R15. Najczęstsze zatrucia: Objawy kliniczne • Zapobieganie wchłanianiu się trucizn z przewodu pokarmowego • Przyspieszenie eliminacji trucizny z organizmu • Antidota • Zatrucia środkami o charakterze żrącym • Zatrucia alkoholami • Zatrucia lekami • Zatrucia środkami odurzającymi i psychoaktywnymi • Zatrucia środkami ochrony roślin • Zatrucia środkami chemicznymi • Zatrucia muchomorem sromotnikowym
R16. Rzadkie schorzenia i sytuacje wymagające leczenia na OIT: Zespół Guillaina-Barrégo • Ciężkie osłabienie mięśni • Złośliwy zespół neuroleptyczny w przebiegu choroby Parkinsona • Nadczynność tarczycy – przełom tarczycowy • Niedoczynność tarczycy • Obrzęk śluzowaty • Porfiria • Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą • Udar cieplny • Hipertermia złośliwa • Hipotermia • Mikroangiopatia zakrzepowa • Katastrofalny zespół antyfosfolipidowy • Limfohistiocytoza hemofagocytowa • System wczesnego ostrzegania
R17. Resuscytacja krążeniowo-oddechowo-mózgowa: Wprowadzenie • Dane epidemiologiczne • Główne zasady i terminologia • Podstawowe czynności resuscytacyjne • Udrożnienie dróg oddechowych • Sztuczne oddychanie • Czynności mające na celu podtrzymanie krążenia • Leki w resuscytacji • Szczególne sytuacje i zabiegi • Okres po przywróceniu krążenia • Zalecenia profilaktyczne w prowadzeniu czynności reanimacyjnych w relacji do COVID-19 • Zgon chorego
