Zapalenie spojówek - co to jest, przyczyny, objawy

Zapalenie spojówek to stan, który może wystąpić u osób w każdym wieku i objawia się różnorodnie w zależności od przyczyny, która go wywołała. Mimo że zazwyczaj jest to dolegliwość łagodna i samoograniczająca się, nieprawidłowe lub opóźnione leczenie może prowadzić do poważniejszych komplikacji.

Zapalenie spojówek - definicja

Zapalenie spojówek jest powszechnym schorzeniem, które dotyka błonę śluzową oka. Jest to jedna z najczęściej występujących dolegliwości ocznych zarówno u dorosłych, jak i dzieci.

Zapalenie spojówek to schorzenie obejmujące stan zapalny błony śluzowej oka, zwaną spojówką.

Definicja zapalenia spojówek

Przyczyny zapalenia spojówek mogą być różne - obejmują one m.in. infekcje wirusowe, bakteryjne, alergie, a także czynniki drażniące, takie jak dym czy kurz.

Rodzaje zapalenia spojówek

Przebieg i etiologia tego stanu mogą być różne, zależnie od rodzaju zapalenia spojówek, które dzieli się na infekcyjne i nieinfekcyjne.

Zapalenia spojówek infekcyjne

Mogą być wywołane przez wirusy, bakterie lub rzadziej grzyby. Wśród wirusowych przyczyn dominują adenowirusy, wirusy opryszczki, paragrypy, ospa wietrzna, półpasiec i brodawczak ludzki. Zwykle towarzyszą im objawy infekcji górnych dróg oddechowych, takie jak przeziębienie czy grypa. Specyfika wirusowego zapalenia spojówek polega na braku potrzeby stosowania specjalistycznego leczenia, o ile nie wystąpi nadkażenie bakteryjne, przy czym kluczowa jest higiena.

Z kolei bakteryjne zapalenie spojówek często jest spowodowane przez gronkowce i paciorkowce, a także w przypadku rzeżączkowego zapalenia spojówek – przez Neisseria gonorrhoeae. Bakteryjne infekcje oka mogą być ostrych lub przewlekłych charakterze, zwiększone ryzyko zakażenia obserwuje się u osób noszących soczewki kontaktowe oraz cierpiących na zapalenie zatok.

Grzybicze zapalenie spojówek jest rzadkością i może wynikać z przeniesienia drobnoustrojów z innych części ciała, często po długotrwałym stosowaniu antybiotyków.

Nieinfekcyjne, alergiczne zapalenie spojówek

Jest reakcją na czynniki jak pyłki, składniki kosmetyków, czy roztocza kurzu domowego. Objawy utrzymują się tak długo, jak długo ma miejsce ekspozycja na alergen.

Objawy zapalenia spojówek

Zapalenie spojówek, w zależności od przyczyny, objawia się na różne sposoby. W przypadku zakażenia wirusowego częste są objawy, takie jak przekrwienie spojówki, obrzęk powiek, nadmierne łzawienie, pieczenie oczu oraz światłowstręt. Charakterystycznym objawem jest także powiększenie węzłów chłonnych przyusznych, szczególnie gdy dołącza się infekcja górnych dróg oddechowych. Zazwyczaj infekcja rozpoczyna się na jednym oku, rozprzestrzeniając się na drugie w ciągu kilku dni. Proces ten może trwać od dwóch do trzech tygodni, w najcięższych przypadkach towarzyszy mu silny obrzęk powiek, przekrwienie, łzawienie, zmiany w rogówce, wylewy podspojówkowe, zamglone widzenie oraz nasilony światłowstręt.

W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek objawy pojawiają się na ogół na obu oczach niemal jednocześnie. Typowym symptomem jest ropna wydzielina, która często prowadzi do sklejenia powiek, zwłaszcza po przebudzeniu. Pacjenci mogą również odczuwać obecność ciała obcego pod powieką, zauważalne jest nadmierne łzawienie, obrzęk oraz zaczerwienienie spojówek i powiek. Czas trwania bakteryjnego zapalenia spojówek jest krótszy niż w przypadku wirusowego i zazwyczaj nie przekracza tygodnia, jednak często wymaga zastosowania antybiotyków w postaci kropli lub maści do oczu. W przypadku cięższych infekcji, takich jak te wywołane przez dwoinkę rzeżączki, może dojść do poważniejszych powikłań, w tym zapalenia rogówki.

Z kolei objawy alergicznego zapalenia spojówek obejmują przekrwienie spojówek, pieczenie, intensywne łzawienie oraz świąd oczu. Często towarzyszy temu zwężenie szpary powiekowej z powodu obrzęku powiek oraz nadwrażliwość na światło. Alergiczne zapalenie spojówek może współistnieć z innymi chorobami alergicznymi, takimi jak:

• astma alergiczna,
• alergiczny nieżyt nosa,
• atopowe zapalenie skóry,
• pokrzywka.

W zależności od źródła alergii i rodzaju zmian, rozróżniamy kilka typów alergicznego zapalenia spojówek, w tym sezonowe, całoroczne, atopowe oraz kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek, a także wiosenne zapalenie spojówek, występujące głównie w ciepłym klimacie i związane z ekspozycją na słońce i wiatr.

Leczenie zapalenia spojówek

Leczenie zapalenia spojówek jest ściśle zależne od przyczyny, która wywołała stan zapalny. Istotne jest właściwe zdiagnozowanie typu zapalenia, aby skutecznie dobrać odpowiednie środki terapeutyczne.

Leczenie zapalenia spojówek wirusowych

Zapalenie spojówek wywołane przez wirusy często nie wymaga interwencji lekami przeciwwirusowymi, gdyż większość z nich ma charakter samoograniczający. Zaleca się utrzymanie higieny oczu oraz stosowanie kropli łagodzących objawy, takich jak pieczenie i światłowstręt. Krople nawilżające z hialuronianem sodu mogą przynieść ulgę, a w przypadkach, gdy dochodzi do nasilenia objawów, można rozważyć stosowanie kropli z substancjami przeciwzapalnymi.

Leczenie zapalenia spojówek bakteryjnych

W przypadku zapalenia spojówek o etiologii bakteryjnej, konieczne jest zastosowanie maści lub kropli zawierających antybiotyki. Substancje te są dostępne na receptę i ich wybór zależy od rodzaju zidentyfikowanego patogenu. Ważne jest regularne stosowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć powikłań czy przedłużenia procesu leczenia. W przypadkach, gdy dojdzie do sklejenia powiek, pomocne mogą być płukania oczu roztworem soli fizjologicznej.

Leczenie zapalenia spojówek alergicznych

Leczenie alergicznych zapaleń spojówek skupia się na eliminacji alergenu oraz łagodzeniu objawów. Stosuje się krople do oczu z lekami przeciwhistaminowymi, które są dostępne zarówno na receptę, jak i bez recepty. Substancje takie jak olopatadyna, azelastyna czy kromoglikan sodu redukują objawy alergii, takie jak swędzenie i przekrwienie. W przypadku cięższych stanów zapalnych, leczenie może być wspomagane przez krople z kortykosteroidami, przepisywane przez specjalistę.

Profilaktyka zapalenia spojówek

Aby skutecznie uniknąć zapalenia spojówek, należy zadbać o kilka prostych kwestii związanych z higieną i ochroną oczu. Przede wszystkim, konieczne jest unikanie dotykania oczu nieumytymi rękoma. Regularne mycie rąk, szczególnie przed kontaktem z okolicą oczu lub po kontakcie z osobami mającymi infekcje oczu, jest niezwykle ważne. Warto również pamiętać o używaniu wyłącznie własnych kosmetyków do oczu – tak samo w przypadku ręczników. Dzielenie się nimi z innymi osobami może prowadzić do rozprzestrzeniania się patogenów.

Osoby pracujące w klimatyzowanych pomieszczeniach lub spędzające dużo czasu przed komputerem powinny także dbać o regularne nawilżanie oczu, używając kropli nawilżających, najlepiej bez konserwantów. To pomaga uniknąć zespołu suchego oka, który może sprzyjać stanom zapalnym.

W przypadku pojawienia się podrażnień, można sięgnąć po sprawdzone domowe metody, a w tym przemywanie oczu naparem ze świetlika lekarskiego lub czarnej herbaty. Obie te substancje mają właściwości przeciwdrobnoustrojowe i łagodzące. Chłodne okłady na powieki to kolejny sposób na zmniejszenie dyskomfortu, zwłaszcza gdy powieki są obrzęknięte.