W niniejszej książce Autorka próbuję znaleźć odpowiedź na pytanie, w jakim wymiarze instytucje pomocowe, rządowe, pozarządowe, a także mieszkańcy środowiska lokalnego wpływają na przebieg procesu readaptacji.
Całość podzielono na pięć rozdziałów.
Rozdział pierwszy to analiza przestępczości z uwzględnieniem zmian ustrojowych, które zaszły po 1989 roku, oraz przedstawienie współczesnych teorii przestępczości.
W rozdziale drugim opisano, jak wyglądają w zakładzie karnym proces przygotowania do warunków wolnościowych oraz readaptacja w środowisku po opuszczeniu zakładu karnego.
Rozdział trzeci stanowi przegląd współczesnych nurtów resocjalizacyjnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na przejście od instytucjonalnej izolacji do oddziaływań wolnościowych i aktywizacji skazanych. Zaprezentowano tam również funkcje Indywidualnych Planów Oddziaływań.
Rozdział czwarty to opis metodologicznych podstaw badań własnych. Omówiono w nim cel badań, zmienne i wskaźniki, metody i narzędzia badawcze, a także dobór populacji badawczej i przebieg badań.
W ostatnim rozdziale znajdzie Czytelnik analizę i interpretację wyników badań własnych.
Publikację zamyka prezentacja wniosków i uogólnień niezbędnych do dalszej pracy naukowej i praktyki resocjalizacyjnej.
Liczba badań na temat procesu readaptacji społecznej wciąż jest niewystarczająca, a przecież z punktu widzenia nauki i praktyki resocjalizacyjnej ma on ogromne znaczenie. Mam nadzieję, że książka pozwoli na szersze zrozumienie procesu ponownego przystosowania do warunków wolnościowych za pomocą holistycznych działań konkretnych instytucji.
ROZDZIAŁ PIERWSZY
Współczesna przestępczość i jej teoretyczne interpretacje
1. Charakter i tendencje przestępczości w Polsce po przemianach społeczno-ustrojowych na przełomie XX i XXI wieku
1.1. Zmiany ustrojowe i ich wpływ na przestępczość
1.2. Rozmiary i dynamika przestępczości
1.3. Rodzaje przestępczości i jej związek z innymi rodzajami patologii społecznej
2. Uwarunkowania przestępczości i jej zróżnicowanie ze względu na status społeczny sprawców – nowe kategorie przestępców
3. Wybrane teorie przestępczości
3.1. Teorie biopsychologiczne (organiczne)
3.2. Teorie socjologiczne
3.2.1. Koncepcja ekologiczna – chicagowska szkoła kryminologiczna
3.2.2. Teoria zróżnicowanych powiązań Edwina H. Sutherlanda
3.2.3. Teoria napięcia Roberta Agnewa
3.3. Teorie kulturowe
3.3.1. Teoria neutralizacji Greshama M. Sykesa i Davida Matza
3.3.2. Koncepcja kultury warstw niższych Waltera B. Millera
3.4. Teorie kontroli społecznej
3.4.1. Teoria Travisa Hirschiego
3.4.2. Teoria siły kontroli Johna Hagana
4. Kryminologia neoklasyczna – ogólne założenia
4.1. Racjonalność, ograniczona racjonalność i irracjonalność zachowań przestępczych
5. Współczesne teorie przestępczości
5.1. Koncepcja uwiedzenia przez przestępczość Jacka Katza
5.2. Przestępczość jako styl życia – koncepcja Glenna D. Waltersa
5.3. Teoria Michaela Aptera
6. Próba podsumowania teoretycznych interpretacji współczesnej przestępczości
ROZDZIAŁ DRUGI
Przygotowanie do warunków wolnościowych skazanych w trakcie
odbywania kary oraz readaptacja w środowisku wolnościowym
1. Pojęcie readaptacji społecznej i jej konsekwencje
1.1. Pozytywne czynniki determinujące proces readaptacji społecznej
1.2. Negatywne czynniki determinujące przebieg procesu readaptacji społecznej
2. Współczesne koncepcje resocjalizacyjne w Polsce podejmujące problematykę reintegracji społecznej
2.1. Wielopasmowa koncepcja resocjalizacji z udziałem społeczeństwa Andrzeja Bałandynowicza
2.2. Koncepcja twórczej resocjalizacji Marka Konopczyńskiego
3. Przygotowanie społeczności lokalnej do współdziałania w procesie reintegracji społecznej byłych skazanych
3.1. Zmiany w polskim więziennictwie po wejściu Polski do Unii Europejskiej i ich wpływ na przebieg procesu readaptacji
ROZDZIAŁ TRZECI
Ewolucja systemów oddziaływań resocjalizacyjnych i współczesne nurty w resocjalizacji. Od instytucjonalnej izolacji w kierunku oddziaływań wolnościowych
1. Tradycyjne systemy resocjalizacji – celkowy, progresywny
2. Kryminologia klasyczna i pozytywistyczna – kształtowanie się nurtu resocjalizacji
3. Raport Roberta Martinsona – kontrowersyjne rozwiązania w praktyce karania i resocjalizacji instytucjonalnej
3.1. Nothing works – What works?
4. Współczesne modele resocjalizacji w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie
4.1. Modele i następstwa przystosowania do warunków izolacji
4.2. Model ryzyka i model dobrego życia
5. Rodzaje zakładów karnych w Polsce
5.1. Zadania i funkcje Indywidualnych Programów Oddziaływań
5.2. Współpraca zakładów karnych z rodziną i wolnościowymi instytucjami kontroli i opieki systemowej
6. Idea pomocy postpenitencjarnej
6.1. Wsparcie postpenitencjarne w Polsce
ROZDZIAŁ CZWARTY
Metodologiczne podstawy badań własnych
1. Cel badań
2. Problematyka badawcza – problem główny i pytania szczegółowe
3. Zmienne i wskaźniki
4. Metody i narzędzia badawcze
4.1. Analiza dokumentów
4.2. Wywiady ze zwolnionymi warunkowo, którzy skorzystali z pomocy Małopolskiego Centrum Integracji „Pro Domo”
4.3. Analiza indywidualnych przypadków – wywiady swobodne z warunkowo zwolnionymi
4.4. Wywiady z pracownikami zajmującymi się osobami zwolnionymi warunkowo
5. Dobór populacji badawczej
6. Organizacja i przebieg badań
7. Sposób opracowania wyników badań własnych
ROZDZIAŁ PIĄTY
Analiza i interpretacja wyników badań własnych
1. Charakterystyka demograficzna osób zwolnionych warunkowo
1.1. Kariera kryminologiczna badanych
2. Rodzaje popełnionych przestępstw
2.1. Przedterminowe warunkowe zwolnienie
3. Realizacja trybu wykonywania kary pozbawienia wolności
3.1. Tryb programowego oddziaływania
3.2. Kontakty ze środowiskiem zewnętrznym
3.3. Formy pomocy i wsparcie społeczne realizowane w zakładzie karnym
3.4. Kryteria, zachowanie i przejawy resocjalizacji
3.5. Opinie kadry penitencjarnej na temat procesu readaptacji w czasie osadzenia
4. Readaptacja społeczna po opuszczeniu zakładu karnego
4.1. Środowisko społeczne osób zwalnianych
4.2. Rodzina
4.3. Instytucje społeczne – Małopolskie Centrum Integracji „Pro Domo”
4.3.1. Cechy demograficzno-osobowościowe i sytuacja społeczna osób przebywających w „Pro Domo”
4.4. Kontakty z rodziną w trakcie przebywania w ośrodku
4.5. Doświadczenia i refleksje wyniesione z pobytu w zakładzie karnym
4.5.1. Program resocjalizacji realizowany w „Pro Domo”
4.5.2. Skuteczność procesu readaptacji opierającej się na działalności „Pro Domo” w opinii skazanych
4.5.3. Czynniki wpływające na skuteczność pomocy „Pro Domo”
4.6. Inne formy instytucjonalnej pomocy społecznej
4.7. Działalność, opieka i kontrola kuratoryjna
4.7.1. Formy pomocy realizowane przez kuratora
4.7.2. Skuteczność udzielonej pomocy kuratora
4.7.2.1. Czynniki warunkujące efektywność pracy kuratora
4.7.2.2. Wiek
4.7.2.3. Płeć
4.7.2.4. Przejawy skuteczności pracy kuratora
4.7.2.5. Przejawy braku skuteczności działań kuratora
4.7.3. Okres przedterminowego zwolnienia a skuteczność pracy kuratora
4.8. Praca zawodowa
4.9. Ocena skuteczności terapii uzależnień przy zastosowaniu Kwestionariusza Orientacji Życiowej
5. Analiza indywidualnych przypadków – fragmenty historii życia
Uogólnienia i wnioski
Spis tabel i wykresów
Bibliografia
Nota o autorce
