Uzależnienia behawioralne
Autor: Iwona Grzegorzewska, Lidia Cierpiałkowska
Książka składa się z 12 rozdziałów, ale zawarte w nich treści podzielono na dwie części.
Pierwsze pięć rozdziałów poświęcono problematyce ogólnej, zwłaszcza kwestiom kryteriów rozpoznawania i obrazu klinicznego zachowań szkodliwych i uzależnienia behawioralnego, a także ich epidemiologii. Pokazujemy kryteria, jakimi posługują się badacze postulujący konieczność rozróżnienia między zachowaniami nałogowymi, traktowanymi jako uzależnienie, a zachowaniami kompulsywnymi oraz impulsywnymi, polegajacymi na utracie kontroli. Odwołując się do współczesnej literatury, omawiamy modele medyczne uzależnienia behawioralnego oraz modele i koncepcje z obszaru psychopatologii rozwojowej, a także koncentrujemy się na uzyskaniu ścieżek kształtowania się szkodliwych i uzależnionych zachowań.
Następnie zajmujemy się przedstawieniem zjawiska współwystępowalności uzależnień behawioralnych z uzaleznieniem od substancji psychoaktywnych i innymi zaburzeniami psychicznymi oraz zaburzeniami zachowania.
Rozważania ogolne kończymy omówieniem zagadnień dotyczących profilaktyki oraz poradnictwa psychospołecznego i psychoterapii szkodliwych zachowań oraz uzależnień behawioralnych. Prezentujemy kwestie o charakterze zarówno ogólnym, jak i bardziej szczegółowym, np. omawiamy wybrane procedury, strategie czy programy pomocy dla osób w różnym pokresie życia, z rozmaitym nasileniem patologicznych zachowań. Zgłębiając różne zagadnienia, zawsze podkreślamy kwestie heterogeniczności populacji osób, które spełniaja kryteria rozpoznania szkodliwych zachowań i uzależnień behawioralnych.
Najciekawsze i najbardziej przydatne dla szerokiego grona Czytelników są rozdziały 6-12, poświęcone najczęściej wyodrębninym typom uzależnień behawioralnych i szkodliwych zachowań.
W kolejnych rozdziałach koncentrujemy sie na uzależnieniu od hazardu, nowych technologii i internetu, szkodliwych zachowaniach związanych z kształtowaniem ciała (np. opalanie się, poddawanie operacjom plastycznym czy uprawianie aktywności fizycznej), uzależnieniu od jedzenia, robienia zakupów, nałogowego uprawiania seksu i oglądania pornografii oraz pracowania. Szeroko omawiamy w nich przejawy szkodliwych i nałogowych zachowań, psychologiczne i integracyjne modele wyjaśniające genezę i mechanizmy kształtowania się objawów, a także ich zróżnicowanie w zależności od wieku rozwojowego, w którym zachowania te występują.
Ponieważ książka poświęcona jest uzależnieniom behawioralnym występującym na różnych etapach życia człowieka - w dzieciństwie, adolescencji i dorosłości, ważną jej część stanowią rozważania o specyfice zwiastunów oraz obrazu klinicznego szkodliwych zachowań i uzależnień behawioralnych. Czytelnik znajdzie w niej kwestionariusze, na podstawie których może przeprowadzić autodiagnozę ewentualnych problemów związanych z różnymi zachowaniami.
Rozdziały zawierające prezentację konkretnego typu uzależnienia kończą się przedstawieniem najważniejszych zagadnień związanych z działaniami profilaktycznymi i szeroko rozumiana pomoca psychospołeczną osobom cierpiącym, a poszukującym pomocy i wsparcia.
Książka Uzależnienia behawioralne jest adresowana do wszystkich zainteresowanych ta problematyką, zwłaszcza do tych, którzy chcą bardziej wnikliwie przyjrzeć się własnym zachowaniom, temu, co ich niepokoi lub zastanawia w sposobie korzystania z internetu, pracowania, robienia zakupów czy uprawiania sportu. Przede wszystkim jest kierowana do studentów psychologii, pedagogiki, socjologii klinicznej i nauk o zdrowiu oraz praktyków.
Iwona Grzegorzewska, Lidia Cierpiałkowska wprowadzenie do książki Uzależnienia behawioralne
Uzależnienia behawioralne
Autor: Iwona Grzegorzewska, Lidia Cierpiałkowska
Wprowadzenie
CZĘŚĆ I KONCEPCJE I MODELE PRZYCZYN, PROFILAKTYKI I TERAPII UZALEŻNIEŃ BEHAWIORALNYCH
Rozdział 1 Konteksty medyczne, psychologiczne i społeczne zachowań szkodliwych i uzależnień behawioralnych
1.1. Kontrowersje wokół pojęć „uzależnienia behawioralne” („nałogi”) i „zachowania kompulsywne”
1.2. Definicja i kryteria diagnostyczne uzależnień behawioralnych
1.3. Natura uzależnień behawioralnych
1.4. Mechanizmy uzależnień behawioralnych – impulsywność czy kompulsywność 41
1.5. Zachowania szkodliwe i uzależnienia behawioralne a inne zaburzenia psychiczne – współwystępowalność
Rozdział 2 54 Modele biologicznych i psychologicznych przyczyn oraz mechanizmów uzależnień behawioralnych
2.1. Neurobiologiczne podłoże uzależnień behawioralnych
2.1.1. Procesy biochemiczne
2.1.2. Mechanizmy neuroadaptacji a uzależnienia
2.1.3. Neuroobrazowanie w rozpoznawaniu podłoża uzależnień behawioralnych
2.1.4. Podatność genetyczna na uzależnienia behawioralne
2.2. Koncepcje psychologiczne wyjaśniające uzależnienia behawioralne
2.2.1. Perspektywa poznawczo-behawioralna
2.2.2. Psychoanaliza i psychologia osobowości
Rozdział 3 Perspektywa psychopatologii rozwojowej – integracyjne podejście do uzależnień behawioralnych
3.1. Rozwój normatywny i nienormatywny – ścieżki eksternalizacji i internalizacji problemów
3.2. Złożoność przebiegu rozwoju – czynniki ryzyka i ochronne u podłoża szkodliwych zachowań
3.3. Koncepcje i modele integracyjne uzależnień behawioralnych
3.3.1. Model ścieżek
3.3.2. Model PACE
Rozdział 4 93 Profilaktyka uzależnień behawioralnych
4.1. Profilaktyka wobec jednostki i środowiska
4.2. Programy profilaktyczne specyficzne i niespecyficzne
4.2.1. Programy specyficzne, oparte na ryzyku
4.2.2. Programy niespecyficzne, oparte na wzmacnianiu czynników ochronnych
4.3. Profilaktyka w perspektywie rozwojowej
Rozdział 5 114 Poradnictwo psychospołeczne i psychoterapia uzależnień behawioralnych
5.1. Cele i proces terapii osób uzależnionych behawioralnie
5.1.1. Cele i modele terapii
5.1.2. Transteoretyczny model etapów leczenia a cele zmiany
5.1.3. Relacja i sojusz terapeutyczny
5.2. Terapie integracyjne i grupy samopomocy uzależnionych behawioralnie
5.2.1. Dialog i terapia motywująca
5.2.2. Terapia poznawczo-behawioralna uzależnień behawioralnych
5.2.3. Terapia behawioralna par i terapia skoncentrowana na emocjach
5.2.4. Wsparcie społeczne i grupy samopomocy
CZĘŚĆ II TYPY UZALEŻNIEŃ BEHAWIORALNYCH I ZACHOWAŃ SZKODLIWYCH
Rozdział 6 145 Uzależnienie od hazardu
6.1. Kryteria diagnostyczne patologicznego hazardu
6.2. Metody diagnozowania problemu
6.3. Rozpowszechnienie
6.4. Obraz kliniczny zaburzenia
6.4.1. Fazy rozwoju uzależnienia
6.4.2. Klasyfikacja osób grających i uzależnionych
6.4.3. Konsekwencje problemowego uprawiania hazardu
6.4.4. Współwystępowanie innych zaburzeń
6.4.5. Wpływ uzależnienia od hazardu na rodzinę
6.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
6.5.1. Czynniki socjodemograficzne
6.5.2. Czynniki związane z rodzajem i dostępnością gier hazardowych
6.5.3. Podatność biologiczna
6.5.4. Czynniki osobowościowe
6.5.5. Doświadczenia traumatyczne
6.6. Terapia i farmakoterapia
6.6.1. Terapia psychologiczna
6.6.2. Farmakoterapia
6.6.3. Grupy samopomocy
6.7. Efektywność terapii w świetle dowodów empirycznych
Rozdział 7 183 Uzależnienia związane z korzystaniem z nowych technologii i „światem wirtualnym”
7.1. Problemowe korzystanie z gier wideo
7.1.1. Definicja i kryteria diagnostyczne
7.1.2. Metody diagnozowania problemu
7.1.3. Rozpowszechnienie
7.1.4. Obraz kliniczny zaburzenia
7.1.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
7.1.6. Profilaktyka i terapia
7.2. Problemowe korzystanie z internetu
7.2.1. Kryteria diagnostyczne problemowego korzystania z internetu
7.2.2. Metody diagnozowania problemu
7.2.3. Rozpowszechnienie
7.2.4. Obraz kliniczny zaburzenia
7.2.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
7.2.6. Profilaktyka i terapia
7.3. Problemowe korzystanie z portali społecznościowych
7.3.1. Kryteria diagnostyczne problemowego korzystania z portali społecznościowych
7.3.2. Metody diagnozowania problemu
7.3.3. Rozpowszechnienie
7.3.4. Obraz kliniczny zaburzenia
7.3.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
7.3.6. Profilaktyka i terapia 236
7.4. Problemowe korzystanie z telefonu komórkowego
7.4.1. Kryteria diagnostyczne problemowego korzystania z telefonu
7.4.2. Metody diagnozowania problemu
7.4.3. Rozpowszechnienie
7.4.4. Obraz kliniczny zaburzenia
7.4.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
7.4.6. Profilaktyka i terapia
Rozdział 8 248 Szkodliwe zachowania związane z kształtowaniem ciała – model uzależnienia
8.1. Nałogowe uprawianie sportu
8.1.1. Kryteria diagnostyczne nałogowego uprawiania sportu
8.1.2. Metody diagnozowania problemu
8.1.3. Rozpowszechnienie
8.1.4. Obraz kliniczny zaburzenia
8.1.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
8.1.6. Profilaktyka i terapia
8.2. Szkodliwe opalanie się
8.2.1. Kryteria diagnostyczne szkodliwego opalania się
8.2.2. Metody diagnozowania problemu
8.2.3. Rozpowszechnienie
8.2.4. Obraz kliniczny zaburzenia
8.2.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
8.2.6. Profilaktyka i terapia
8.3. Nałogowe poddawanie się operacjom plastycznym
8.3.1. Kryteria diagnostyczne nałogowego poddawania się operacjom plastycznym
8.3.2. Metody diagnozowania problemu
8.3.3. Rozpowszechnienie
8.3.4. Obraz kliniczny zaburzenia
8.3.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
8.3.6. Terapia i jej efektywność
8.4. Nałogowe modyfikowanie ciała (tatuaże, piercing)
Rozdział 9 Szkodliwe jedzenie wysokokalorycznych pokarmów – model uzależnienia
9.1. Kryteria diagnostyczne szkodliwych zachowań związanych z jedzeniem
9.2. Metody diagnozowania problemu
9.3. Rozpowszechnienie
9.4. Obraz kliniczny zaburzenia
9.4.1. Badania laboratoryjne na zwierzętach
9.4.2. Badania kliniczne
9.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
9.5.1. Cukier, tłuszcz i wysoka ilość kalorii w pożywieniu
9.5.2. Otyłość
9.5.3. Cechy osobowości
9.5.4. Transmisja międzypokoleniowa
9.5.5. Czynniki socjodemograficzne
9.6. Profilaktyka i terapia – efektywność oddziaływań
9.6.1. Profilaktyka
9.6.2. Farmakoterapia
9.6.3. Psychoterapia
Rozdział 10 Szkodliwe zachowania związane z robieniem zakupów – model uzależnienia
10.1. Kryteria diagnostyczne nałogowego robienia zakupów
10.2. Metody diagnozowania problemu
10.3. Rozpowszechnienie
10.4. Obraz kliniczny zaburzenia
10.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
10.6. Terapia i farmakoterapia – efektywność oddziaływań
Rozdział 11 Model uzależnienia od seksu i pornografii
11.1. Kryteria diagnostyczne nałogowego uprawiania seksu
11.2. Metody diagnozowania problemu
11.3. Rozpowszechnienie problemu
11.4. Obraz kliniczny zaburzenia
11.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
11.6. Terapia i farmakoterapia – skuteczność oddziaływań
Rozdział 12 Szkodliwe i nałogowe wykonywanie pracy – model uzależnienia
12.1. Kryteria diagnostyczne szkodliwego wykonywania pracy
12.2. Metody diagnozowania problemu
12.3. Rozpowszechnienie
12.4. Obraz kliniczny zaburzenia
12.5. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
12.6. Profilaktyka i terapia
Bibliografia
Indeks rzeczowy
O Autorkach
